Thử thách biến dãy số phi lý thành phép tính đúng

Tập 1 mở màn với cuộc họp chung ở toà soạn, Nguyệt và bà Như Ý gặp nhau ngoài cửa phòng họp tươi cười như không có chuyện gì xảy ra. "Em mong chị hiểu em, dù thế nào em vẫn là em của chị. Em quên gửi câu hỏi cho khách, em lên phòng 5 phút, chị xin phép sếp cho em nhé", Nguyệt cười nói với bà Như Ý. 

Nhưng trong cuộc họp họ công khai 'bóc phốt' nhau.

Tuy cười nói với nhau ở hành lang, nhưng vào cuộc họp, bà Như Ý lạnh lùng tố phòng của đàn em. "Như phòng cô Nguyệt ấy, hôm kia quên tắt điện, để điều hoà để đèn để quạt suốt từ tối đến sáng chẳng thấy anh nhắc nhở gì". Cay cú, Nguyệt tố ngược: "Bật mỗi cái lò nướng củ khoai thì làm sao mà tốn điện được chị nhỉ". Nhân đà, trưởng phòng hành chính (Tiến Minh) hạ bệ luôn bà Như Ý: "Còn vài năm nữa là chị về hưu. Sao chị cứ coi nhân viên của mình như xe ôm với tạp vụ, chị không sợ các cháu nó oán à". 

Bà Như Ý kiên quyết từ chối việc tổng biên tập nhồi người mới vào phòng mình.

Sau cuộc họp, tổng biên tập báo Tinh Hoa (Mạnh Cường) gọi bà Như Ý lên phòng để bàn về nhân viên mới tên Linh (Thu Trang). "Nó có ô chống lưng to như thế thì anh xếp nó vào phòng nào thì xếp, xếp vào phòng tôi nó khó ra", bà Như Ý kiên quyết. 

Cuộc chiến giữa bà Như Ý và Nguyệt sẽ diễn biến ra sao? Bà Như Ý có tiếp tục lộng hành đến đâu ở toà soạn? Diễn biến chi tiết tập 1 'Những nhân viên gương mẫu' lên sóng VTV1 lúc 21h tối 13/8. 

Mỹ Anh 

Dàn diễn viên 'Về nhà đi con' chia sẻ cảm xúc khi phim kết thúc

Các diễn viên Quốc Trường, Bảo Thanh, Bảo Hân, Thu Quỳnh... đều chia sẻ sự lưu luyến khi bộ phim quốc dân khép lại một hành trình dài. 

Thời tiết mưa lạnh, thậm chí có một số nơi bị ngập nhưng Ngọc Hân và đoàn vẫn háo hức tìm hiểu về nghề gốm và quá trình sản xuất của người dân ở đây. Bản thân Hoa hậu còn trực tiếp làm gốm để trải nghiệm công việc đòi hỏi sự kiên nhẫn và khéo léo này. Cô vẽ các biểu tượng như chiếc lá, chim bồ câu... tượng trưng cho chủ đề 'Hòa bình hướng tới tương lai' - chủ đề của Festival làng nghề truyền thống Huế 2017.  Rời Huế, Hoa hậu Việt Nam 2010 còn đến làng gốm Mỹ Thiện của tỉnh Quảng Ngãi. Đây là làng gốm có từ thời Nguyễn và trong ngôi làng chỉ còn duy nhất một gia đình giữ nghề.

Thông qua chuyến các làng gốm ở miền Trung, Ngọc Hân có cảm hứng hơn để sáng tạo bộ sưu tập áo dài, sẽ trình diễn tại Festival làng nghề truyền thống Huế 2017. Từ nhiều năm nay, cô là gương mặt nhà thiết kế quen thuộc của Festival.

Ảnh: Hân Hân

Năm ngoái, tôi có cơ hội tham gia một sự kiện tư vấn tâm lý tập thể được tổ chức bởi một công ty dịch vụ giúp việc gia đình ở Bắc Kinh dành cho các nhân viên đã ký hợp đồng. Khi mọi người đã tập trung đông đủ, người thuyết trình đặt câu hỏi cho người tham gia, rằng tại sao họ đến đây hôm nay.

“Chúng tôi muốn kiếm tiền!” – họ đồng thanh hét lên.

“Tại sao các bạn chưa có tiền” – người thuyết trình hỏi.

“Bởi vì chúng tôi không có kỹ năng” – một người trả lời. “Chúng tôi không có văn hoá” – một người khác đáp khi người diễn thuyết đi khắp phòng.

“Chúng tôi không có nền tảng”.

“Chúng tôi không làm việc để cải thiện bản thân!”

“Chúng tôi thiếu tự tin!”

Người diễn thuyết không tỏ ra bất ngờ trước những câu trả lời. “Tại sao các bạn không đi tìm một nền tảng?” – cô tiếp tục đặt câu hỏi. “Đó là vấn đề của ai nếu bạn không có cơ hội? Là vấn đề của ai nếu các bạn thiếu lòng can đảm? Là vấn đề của ai nếu các bạn không có tầm nhìn? Là vấn đề của ai nếu các bạn thiếu sự tự tin hay không khoẻ mạnh?”

“Tất cả những vấn đề này đều ở bên trong” – cô kết luận. “Tất cả đều là do chúng ta tạo ra. Tôi nói có đúng không? Hãy suy nghĩ về nó: Các bạn không phải người có lỗi ư?”.

Phải thừa nhận rằng phần lớn phần hỏi đáp này mang lại hiệu quả, nhưng trong quá trình nghiên cứu của tôi về người lao động và các công ty giúp việc gia đình ở Bắc Kinh, tôi nhận thấy rằng thông điệp này là một phần gần như không thể thiếu của cả những buổi đào tạo hay tư vấn tâm lý của các công ty.

Có một logic ẩn giấu ở đây: Các công ty đang giúp những phụ nữ nông thôn, trung niên “không có kỹ năng” nhận ra giá trị của mình, và những phụ nữ này nên trả ơn lại họ bằng dịch vụ chất lượng cao. Và khi làm như vậy, các công ty không ngừng nhắc đến địa vị thấp kém của họ trong xã hội.

Một nhóm nhỏ những người giúp việc gia đình ở Bắc Kinh mà tôi nghiên cứu – được gọi bằng tiếng Trung là “ayi” (dì) – thường làm việc toàn thời gian cho một gia đình. Công việc cụ thể của họ là trông trẻ, chăm sóc người già, nấu ăn và dọn dẹp. Để tìm gia đình thuê giúp việc, hầu hết họ phải phụ thuộc vào đơn vị môi giới.

Những công ty này không có mối quan hệ lao động chính thức nào với các “ayi”, và cũng không mua bảo hiểm thất nghiệp hay an sinh xã hội cho họ. Nhưng để thu hút khách hàng, họ phải đào tạo các “ayi” biết được vị trí của mình trong gia đình nhà chủ. Nguyên tắc quan trọng nhất trong quá trình đào tạo này chính là câu thần chú: Chủ nhà lúc nào cũng là chủ nhà. Đừng quên rằng bạn là người ngoài và là một “ayi”.

Trên thực tế, điều này có nghĩa là người giúp việc nên giữ khoảng cách với người sử dụng lao động cả về thể chất lẫn cảm xúc. Các giảng viên nhấn mạnh rằng các “ayi” không nên đặt mình ngang hàng với chủ nhà trên bàn ăn, không bày tỏ ý kiến của mình về việc gia đình, không trang điểm và dùng trang sức.

Theo các khóa đào tạo này, một “ayi” lý tưởng nên có một số phẩm chất nhất định. Đó là “tình yêu” với gia đình, công ty và khách hàng của gia chủ. Đó là kỹ năng biết im lặng, chăm chỉ và dẻo dai.

Ngoài những kỹ năng trong công việc, họ còn được đào tạo cả về cách xử lý với các tình huống phát sinh. Ảnh minh họa: SCMP

Một số người giúp việc cũng được đưa tới đây để chia sẻ kinh nghiệm của mình. 

Một phụ nữ tên Li cho biết cô làm giúp việc gia đình ở Bắc Kinh từ năm 2010. Thời điểm đó, gia đình cô lâm vào cảnh nợ nần. Chồng cô không thể làm việc vì các vấn đề sức khỏe, trong khi con cô vẫn đang đi học.

Tuy nhiên, một năm sau, cô đã tiết kiệm được 10 ngàn tệ, trả hết nợ, thậm chí còn mua được một chiếc tủ lạnh và máy giặt.

“Các chị em, tôi nợ công ty vì đã giúp tôi xây dựng nên nền tảng này” – cô Li nói với khán giản phía dưới.

Tất nhiên, không phải ai cũng có những trải nghiệm tích cực. Các khóa học này muốn phản ánh cả những hi sinh mà họ muốn các “ayi” nên làm để khiến khách hàng hài lòng.

Một giúp việc khác được mời đến chia sẻ kể về cách cô ấy ứng xử với một người chủ khó tính – người cố không trả đúng mức lương đã thỏa thuận với cô từ trước.

“Tôi quỳ lạy cô ấy 3 lần, mỗi lần đều cúi gập người và điều đó khiến cô ấy động lòng” – người giúp việc nói.

“Tôi là người theo đạo. Cả đời tôi chưa bao giờ phải quỳ lạy cha mẹ, mà chỉ biết quỳ lạy dưới chân đức Phật. Khi nhận được tiền, tôi nói lời tạm biệt cô ấy. Tôi muốn cô ấy phải cảm động. Tôi liên tục cúi đầu và cảm ơn cô ấy. Khi bước chân xuống cầu thang, tôi không thể cầm lòng được nữa. Tôi bắt đầu khóc”.

Một cách khác để các công ty giữ cho “ayi” làm việc ổn định là tự gọi mình là “họ ngoại” của các giúp việc – tức là người sẽ an ủi, hỗ trợ cho họ khi đã về nhà chủ.

Ở một công ty lớn mà tôi đến thăm, mỗi người giúp việc đều có một nhân viên chịu trách nhiệm chăm sóc và hướng dẫn họ. Các nhân viên này đóng vai trò như cha mẹ, thường xuyên hỏi thăm sức khỏe người lao động, giúp họ tìm được nhà tuyển dụng phù hợp, đồng hành cùng họ trong các cuộc phỏng vấn, giải đáp các thắc mắc, thậm chí đôi khi còn can thiệp khi khách hàng không chịu trả lương.

Tất cả những việc này đặc biệt quan trọng với các “ayi” nhập cư, những người thậm chí còn phụ thuộc nhiều hơn vào sự chăm sóc và quan tâm của các công ty môi giới hơn là các “ayi” trong nước.

Không phải người giúp việc nào cũng tin các công ty môi giới là “họ ngoại” của mình. Một người giúp việc mà tôi từng phỏng vấn nói rằng: “Họ luôn gọi mình là ‘bên ngoại’, nhưng gia đình thực sự của chúng ta có bao giờ bắt chúng ta làm những việc mà mình không muốn làm không?”.

Thật vậy, bất cứ khi nào người giúp việc than phiền về các điều kiện làm việc như camera được đặt trong phòng ngủ, hay họ được yêu cầu ngủ cùng những đứa trẻ mà họ chăm sóc, thì phản ứng đầu tiên của công ty luôn là bắt họ chấp nhận hoàn cảnh thay vì đối đầu với khách hàng.

Áp lực phải tuân thủ là rất lớn. Đặc biệt, các công ty sử dụng quyền kiểm soát cơ hội việc làm để định hình “ayi lý tưởng” của mình. Họ thường đặt những người được đánh giá là “ít kén chọn”, “không gây rối” và “có khả năng đối mặt với khó khăn” vào đầu hàng khi phỏng vấn. Nếu người giúp việc bị gắn mác là “kén chọn”, “không thể chịu đựng được khó khăn”, người đại diện sẽ không cố gắng giúp cô ấy tìm việc.

Ngoài ra, công ty cũng luôn khuyến khích các “ayi” sửa sang lại hình ảnh của bản thân để thuyết phục họ rằng, từ một người có kỹ năng thấp nhờ có công ty “giải cứu” mà họ trở thành một phiên bản khác hoàn toàn. Vì lòng biết ơn, họ nên “học cách hiểu, chấp nhận” và cải thiện “chất lượng” tổng thể của mình để cung cấp dịch vụ tốt hơn cho người sử dụng lao động.

Điều đáng chú ý là trong một số cuộc phỏng vấn của tôi, những người giúp việc cho biết họ đã thực sự trở thành một phần trong gia đình gia chủ. Chủ nhà thậm chí mời họ ăn Tết, đưa họ đi du lịch cùng gia đình. Nhưng yếu tố đóng góp quan trọng nhất cho những mối quan hệ này không phải là “ayi” đã làm việc chăm chỉ đến mức nào, mà là gia chủ sẵn sàng công nhận và tôn trọng những nỗ lực của người giúp việc.

Hiện tại, việc vun đắp các mối quan hệ như vậy không phải là ưu tiên của các công ty môi giới giúp việc gia đình. Nhưng khi nền kinh tế của đất nước tiếp tục phát triển và nhu cầu về người giúp việc gia đình tăng lên, mối quan hệ giữa người sử dụng lao động và người lao động được thiết lập để trở thành một trong những mối quan hệ xã hội quan trọng nhất ở Trung Quốc. Sự hòa hợp giữa 2 bên không thể chỉ có được từ khả năng chịu đựng và lòng biết ơn từ một phía. Sự bình đẳng và tương hỗ một cách chân thành cũng cần đến sự tôn trọng lẫn nhau.

Bài viết của tác giả Liu Yuting – người đã tiến hành nghiên cứu về cuộc sống của những người giúp việc gia đình.

Gia đình nghèo ở Bắc Giang 13 năm nuôi con cho thầy giáo tù tội

Thời gian đầu ôm đứa con mắc bệnh bẩm sinh của chủ cũ về nuôi, gia đình chị Hồng phải bán con bò lấy tiền chạy chữa cho cậu bé. 

"Không phải gia đình, không phải người quen, không bạn bè, họ tặng tôi với mục đích gì?", anh giải thích khi ngồi trên xe về Hà Nội.

Tôi nhớ lại câu chuyện khi nghe bào chữa của nhiều bị cáo trong phiên tòa chuyến bay giải cứu, rằng các doanh nghiệp chỉ gửi tiền "cảm ơn" sau khi công việc suôn sẻ. Hành vi này diễn ra ngoài công vụ, nên "hết sức bình thường", như lời luật sư của một bị cáo. Tất nhiên, việc nhận hàng chục tỷ đồng cảm ơn là không bình thường, và lý lẽ của nhóm quan chức trên bị bác bỏ tại tòa. Luật Phòng, chống tham nhũng 2018 quy định "người có chức vụ, quyền hạn không được trực tiếp hoặc gián tiếp nhận quà tặng dưới mọi hình thức của đơn vị, cá nhân liên quan đến công việc do mình giải quyết".

Vụ án chuyến bay giải cứu là ví dụ rõ ràng của hành vi nhận tiền hối lộ. Tuy nhiên, thực tế cuộc sống có những vùng xám, khiến cho việc phân biệt đâu là cảm ơn "trong sáng", đâu là cảm ơn "không trong sáng" không hề dễ dàng. Điều này phức tạp hơn trong một nền văn hóa coi trọng mối quan hệ cá nhân như ở Việt Nam.

Trong nội bộ đơn vị, ít ai coi việc biếu cấp trên chai rượu Tây sau chuyến công tác xa hay vào dịp lễ Tết là hành vi vi phạm đạo đức hay pháp luật ghê gớm. Ngược lại, những người không làm như vậy còn có thể bị đánh giá không biết trên biết dưới hoặc ứng xử kém. Trong môi trường công chức mà lời phê của cấp trên mang quyền sinh quyền sát, không ai muốn bị cô lập chỉ vì một chai rượu.

Ở bên ngoài, các doanh nghiệp đủ khôn ngoan để biết gửi lời "cảm ơn" đúng lúc. Đó một phần là lòng thành, nhưng đa phần là nhằm tác động tích cực đến quyết định chính sách liên quan đến lợi ích của họ. Cán bộ dù muốn công tâm cũng khó tránh việc ưu tiên giải quyết hồ sơ cho những ai có thái độ "biết ơn" hơn những người khác. Với cán bộ không công tâm, như trong vụ án chuyến bay giải cứu, thái độ biết ơn đó mang yếu tố quyết định chuyện kinh doanh thành hay bại.

Nhà xã hội học Yuen Yuen Yang khái quát hóa tham nhũng thành bốn loại: tham nhũng vặt, tham nhũng lớn, tiền bôi trơn (doanh nghiệp, người dân chi tiền để công việc được xử lý nhanh hơn), và tiền quan hệ (doanh nghiệp bỏ tiền để xây dựng quan hệ với quan chức). Xóa bỏ hai hình thức đầu tiên đã khó, xử lý hai kiểu tham nhũng tiếp theo còn khó hơn. Làm sao xác định được quan hệ nhân quả giữa việc doanh nghiệp A thường xuyên thăm hỏi một cán bộ cấp cao với việc họ trúng các gói thầu lớn? Làm sao biết được món quà cảm ơn của họ xuất phát từ tình cảm thay vì vụ lợi?

Để ngăn chặn nguy cơ xung đột lợi ích ngay từ đầu, bởi thế, cần sớm bỏ văn hóa tặng quà "cảm ơn" ở cả bên trong lẫn bên ngoài bộ máy nhà nước. Điều này có thể thực hiện bằng cách áp mức "trần" giá trị quà tặng. Ở Mỹ, công chức không được nhận quà có trị giá hơn 20 USD (0,04% thu nhập trung bình hàng tháng) từ bất kỳ ai. Nếu quy đổi theo tỉ lệ thu nhập Việt Nam, mức tiền được phép nhận tương đương 24.000 đồng. Bởi thế, sẽ không có gì đáng ngạc nhiên khi nhiều người ở Mỹ và các nước khác, giữ thói quen mở gói quà để kiểm tra ngay khi được tặng.

Loại bỏ "tiền bôi trơn" và "tiền quan hệ" cần nhiều hơn các quy định lẫn hình phạt nghiêm khắc. Về hai mặt này, có lẽ Việt Nam không thua kém nước nào. Nhưng hàng chục nghìn văn bản chống tham nhũng sẽ không có ý nghĩa nếu thiếu hệ thống giám sát đủ mạnh. Hệ thống đó cần tạo điều kiện để người dân trực tiếp tham gia một cách hiệu quả. Chính trị gia ở những nước có chỉ số minh bạch cao từ chối tiền "cảm ơn" không chỉ vì sợ vào tù, mà bởi áp lực giải trình khủng khiếp từ công chúng và cử tri. Không có hệ thống quy định nào là không có kẽ hở, nhưng khi cán bộ đủ tinh ranh để thoát lưới pháp luật, họ vẫn có thể bị trừng phạt bởi các khế ước xã hội khác.

Thêm vào đó, xây dựng bộ máy nhà nước vận hành hiệu quả, phi cá nhân, và không thiên vị trước hết cần bắt đầu từ việc đảm bảo mức thu nhập thỏa đáng cho cán bộ. Sẽ ít ai chấp nhận rủi ro mất việc khi nhận chút quà cảm ơn, nếu họ được đảm bảo cuộc sống bởi công việc hiện tại.

Với công chức, lời cảm ơn chỉ chân thành khi không mang sức nặng vật chất.

Nguyễn Khắc Giang