Nhận định, soi kèo Mirandes vs Vallecano, 2h00 ngày 6/1

"Bài toán từ mấy thế kỷ mà bây giờ vẫn thấy khó vậy sao? Rồi bao nhiêu thành tựu về khoa học, văn hóa, nghệ thuật của thế giới mà chúng ta đang được tận hưởng như điện thoại, máy tính, internet hay những tác phẩm văn học nổi tiếng... đều xuất phát từ những quốc gia khác chứ không phải xuất phát từ đất nước mình. Hóa ra mình chỉ thường là người tiếp nhận tri thức chứ không phải là người tạo ra tri thức", tôi chợt nghĩ vậy.

Mang những suy nghĩ này nên tôi hay quan tâm đến "giáo dục khai phóng". Theo nhiều chuyên gia thì mô hình này là trang bị cho người học năng lực thích ứng với thay đổi trong môi trường công việc và xã hội nhờ phông nền kiến thức rộng và những kỹ năng sống còn như tư duy phản biện, giải quyết vấn đề và sáng tạo.

Khi đi dạy học, tôi được biết việc thúc đẩy tính tích cực trong học tập của học sinh luôn là việc mà ngành giáo dục chú trọng. Trong giáo dục hiện đại, ngành Giáo dục luôn mong muốn có những tiết học mà người giáo viên chỉ đóng vai trò điều hành, giữ nhịp; còn các em học sinh mới là người chủ động tìm tòi, phát hiện... Nhưng từ trước nay, giờ lên lớp của chúng tôi thường theo một công thức sẵn có: kiểm tra bài cũ, giảng bài mới theo kiểu thầy giảng trò chép, tổng kết bài học, rồi giao bài tập cho học sinh.

Tuy nhiên, do được học hỏi nhiều và tự tìm hiểu, nên tôi đã nhận thấy rằng cách giảng dạy như vậy chứa nhiều bất cập: lớp học có thể trật tự, nhưng hiệu quả không cao, cách giải thường chỉ do thầy cô giáo làm mẫu, học sinh bắt chước chứ không hiểu sâu bài học...

>> 12 năm học Toán, Lý, Hóa cũng chỉ để quên

Được lãnh đạo nhà trường khuyến khích, tôi cùng nhiều giáo viên trong trường cố gắng thay đổi từng bước. Ngoài việc khơi gợi niềm yêu thích, đam mê, tôi luôn tuyệt đối tôn trọng mỗi học sinh của mình. Với tôi, từ mẫu giáo đến lớp 12, học sinh luôn là chủ thể có suy nghĩ, chính kiến..., dù đúng dù sai các em vẫn cần được tự làm việc mà mình thấy đúng, tuyệt đối không phải nhận những lời trách mắng từ phía giáo viên.

Tôi được biết nhiều nền giáo dục tiên tiến coi trọng việc đặt câu hỏi hơn việc trả lời câu hỏi. Bởi vậy, với tôi, các em được quyền đặt mọi câu hỏi, không có câu hỏi nào là ngớ ngẩn. Trong một chương trình trên truyền hình cách đây mấy năm, có kể về trường hợp một học sinh Israel bày tỏ mong muốn bay lên mặt trăng và được thầy giáo khuyến khích. Tôi cũng có những học sinh với mong muốn như vậy và luôn khuyến khích em thực hiện giấc mơ của mình.

Ngoài ra, phương châm chủ đạo của tôi là luôn để các em được làm chính mình, coi học sinh là trung tâm. Ít khi tôi dùng từ "dạy" với các em, mà tôi hay dùng từ "thảo luận, tranh luận" – thảo luận về một vấn đề, tranh luận về một bài toán... Trong giờ học hay đời thường, tôi không bao giờ áp đặt chính kiến của mình, ít khi yêu cầu các em "phải làm thế này" mà luôn quan niệm "nên làm như thế này". Nếu ý kiến của các em đúng, tôi sẵn sàng nghe theo.

Để giờ học đạt kết quả cao, tôi thường giới thiệu qua bài học mới để học sinh về nhà tự tìm hiểu, nghiên cứu trước khi lên lớp. Khi các em đã tìm hiểu trước, khi đến lớp, học sinh sẽ sôi nổi thảo luận về bài học, dễ hiểu bài hơn. Giờ học của tôi bây giờ không còn thụ động một chiều nữa mà thường thực sự sôi động. Nếu giáo dục khai phóng rèn cho con người tính phản biện, kỹ năng giải quyết vấn đề, sự sáng tạo, thì những điều này thường được thể hiện rõ ở mỗi giờ lên lớp của tôi.

>> Để Toán, Lý, Hóa không 'cướp đi thanh xuân' của học sinh Việt

Với cách dạy mới, học sinh được quyền hỏi bất cứ điều gì, đưa ra bất kỳ cách giải nào, nhiều khi tôi còn rất bất ngờ, thậm chí là bối rối trước các cách giải mới mẻ, độc đáo của các em. Tôi thực sự là chỉ là người điều phối, giữ nhịp cho tiết học, quyền chủ động hoàn toàn thuộc về các em, điều đó có nghĩa là, tính chủ động của học sinh đã được phát huy tối đa. Buổi học thường có kết quả cao là điều hiển nhiên.

Tôi thường được phân công dạy lớp chuyên, lớp chọn Toán, học sinh là các em rất thông minh, có những em phải nói là cực kỳ thông minh. Thú thực, có nhiều bài toán tôi không giải ngay được nhưng các em học sinh lại giải được trước. Tôi có thể là người thầy không giải được nhiều bài toán khó, nhưng trong quá trình dạy học, tôi luôn cố gắng khơi gợi để các em có thể tự giải được chúng.

"Khi rời ghế nhà trường, chúng ta thường không nhớ đến những thầy cô đã giải cho ta bài toán khó, mà chỉ nhớ đến những người biết khơi gợi cho ta tự giải được chúng", nhà báo Thomas Friedman đã viết như vậy trong cuốn Thế giới phẳng.

Để mỗi tiết học thực sự khai phóng, đòi hỏi người giáo viên phải có trình độ cao để có thể giải đáp được các ý tưởng, thắc mắc của các em học sinh, hoặc có thể khơi gợi để các em có thể tự giải quyết những thắc mắc này. Đồng thời, người giáo viên phải có tâm hồn rộng mở để bỏ qua suy nghĩ: "người thầy là chân lý tuyệt đối", để có thể chấp nhận mọi suy nghĩ, ý tưởng dù có là khác biệt của các em.

>> Học Toán, Lý, Hóa không phải để tìm đáp số

Trong khi đợi ngành giáo dục có những điều chỉnh toàn diện, hướng tới nền giáo dục khai phóng, tôi cho rằng, mỗi gia đình cũng nên chủ động cho con em mình. Việc thực hiện giáo dục khai phóng trong gia đình nghe có thể to tát, xa xôi, nhưng thực chất chỉ đơn giản là: tôn trọng con em mình, khuyến khích và tạo mọi điều kiện để các con có thể làm những điều mình thích; không chỉ trích hay cấm đoán một cách cực đoan. Nhiều người dù không được đến trường, chỉ nhờ tự học nhưng vẫn thành công, đó là minh chứng rõ nét cho việc giáo dục khai phóng tại gia đình.

Để phát huy hết tiềm năng của con người, để con người có thể trở thành "người mình có thể là". Cũng theo tác giả cuốn Thế giới phẳng: "Chiến lược trước kia của các quốc gia là phát triển quốc gia hùng mạnh, ngày nay là tạo mọi điều kiện để mỗi cá nhân có thể trở nên hùng mạnh. Mỗi cá nhân hùng mạnh thì quốc gia sẽ hùng mạnh".

Có người nói "No fantasy, no art" (không có sự tưởng tượng thì không có nghệ thuật), cũng có thể suy rộng ra rằng: "không có sự khai phóng để tự do tưởng tượng, tìm tòi khám phá thì không thể có thành tựu". Ở phương Tây, người ta có câu "reinvent the wheel" (tái sáng chế cái bánh xe), hàm ý nói "mất thì giờ, tiền bạc và công sức để làm ra cái mà người khác đã sáng chế và đã hoàn thiện".

Một người bạn đại học với tôi có dịp qua Quảng trường Thời đại của Mỹ. Tại đây, bạn tôi có suy nghĩ đau xót là: "chúng ta chỉ có thể đi bên cạnh họ chứ không thể sánh vai được với họ". Giaó dục khai phóng là để góp phần tạo ra tri thức, chứ không đơn thuần là tiếp nhận tri thức. Đó chính là một trong những chìa khóa quan trọng nhất để chúng ta có thể sánh vai được với các cường quốc năm châu.

Anh Phạm

>> Quan điểm của bạn thế nào? Gửi bài tại đây. Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net.

Cô gái Belarus chia sẻ với VnExpress bản thânyêu thích văn hóa vùng miền ở Việt Nam và thường xuyên đi du lịch các tỉnh thành để tìm hiểu cuộc sống địa phương. Tháng 3, Iryna lần đầu thực hiện chuyến du lịch đến Phú Yên, thành phố biển vùng duyên hải Nam Trung Bộ.

Chuyến du lịch Phú Yên đặc biệt với Iryna vì trùng ngày sinh nhật 28 tuổi. Địa điểm đầu tiên cô ghé thăm là làng chài Hòn Yến, cách trung tâm thành phố Tuy Hòa khoảng 20 km. Được bạn bè người Việt giới thiệu, Iryna đã lên lịch trình ghé chợ cá ven biển tại làng chài vào sáng sớm. Cô dậy từ 4h, đi xe máy đến chợ lúc 5h, đúng thời điểm bình minh.

Ảnh minh họa từ internet

Con dâu của tôi cái gì cũng tốt, ngoại trừ cái tính sạch sẽ hơi thái quá. Nhà cửa, đồ đạc phải không một hạt bụi, quần áo lúc nào cũng phải thơm phức; đồ ăn thức uống phải mua trong siêu thị lớn có tiếng, có nhãn mác kiểm chứng rõ ràng… Thật ra lúc đầu thì cũng không có vấn đề gì, tôi nghĩ như thế cũng tốt, còn hơn là vớ phải một cô con dâu lôi thôi, lếch thếch. Mọi chuyện rắc rối chỉ xảy ra khi con dâu sinh cháu đầu lòng.

Sau khi sinh cháu xong, hình như con dâu tôi nhìn đâu cũng ra vi khuẩn, vi trùng. Nó bắt cô giúp việc phải lau dọn nhà cửa 3 lần/ngày, chăn màn giường chiếu của cháu bé ngày thay lần, tã lót phải đem giặt sạch rồi đun sôi để diệt khuẩn… Trước khi bế em bé phải đánh răng, rửa tay, thay quần áo sạch… mới được bế.

Hôm đó có mấy người bạn hưu trí của tôi sang chơi, thấy cháu bé đáng yêu nên tranh nhau bế với nựng. Lúc đó con dâu tôi đang nấu ăn trong bếp, thấy thế thì chạy mải ra giằng lại đứa bé và bảo: “Các bác đã rửa tay sạch sẽ chưa mà bế em bé” rồi nó bế vội con đi tắm rửa, thay quần áo khác trước sự ngỡ ngàng, bối rối của mấy ông già chúng tôi. Tôi thực sự thấy xấu hổ và đã phải muối mặt xin lỗi mấy ông bạn. Thế rồi đợt bùng phát dịch cúm, nó bắt mọi người trong nhà lúc nào cũng phải đeo khẩu trang và hạn chế lại gần em bé.

Tôi và mọi người trong nhà cũng đã khuyên giải nhiều lần, rằng trẻ con nên tập cho tiếp xúc với môi trường bên ngoài, không nên giữ khư khư như trong lồng kính như thế, không tốt cho trẻ nhưng con dâu vẫn khăng khăng ý mình mình làm. Nó lấy lý do trẻ sơ sinh sức đề kháng còn yếu, không giữ sạch sẽ nhỡ ốm ra đấy thì sao để bắt mọi người phải tuân thủ theo cái quy trình kiểm soát vệ sinh nghiêm ngặt còn hơn cả trước khi bước vào phòng phẫu thuật.

Mọi chuyện lên đến đỉnh điểm khi cháu tôi được 5 tháng tuổi, do thời tiết thay đổi sang thu đông nên bị ốm. Cháu tôi ho khá nhiều và hâm hấp sốt. Con dâu tôi lo cuống lên vội đưa con vào bệnh viện. Chả biết bác sĩ chữa kiểu gì mà mãi không khỏi. Xót cháu, vợ tôi liền lén con dâu chữa cho đứa cháu nội bằng mấy phương pháp dân gian. Chẳng may con dâu tôi phát hiện ra, thế là nó làm toáng lên, bảo bà nội làm như thế là không khoa học, không đảm bảo vệ sinh, là hại cháu, giết cháu… Vợ tôi tức quá, không chịu được bèn gói ghém đồ đạc bỏ về nhà con gái ở. Tôi và con trai khuyên thế nào cũng không được.

Hơn 1 tuần nay, không khí trong gia đình tôi lúc nào cũng căng thẳng, ngột ngạt, vợ thì bỏ về nhà con gái, con dâu thì cứ nhất quyết không chịu xuống nước xin lỗi, làm lành với mẹ chồng, con trai tôi cũng vì chuyện đó mà xích mích với vợ nó, cháu bé thì ốm mãi không khỏi. Quả thật giờ tôi không biết phải làm sao cho ổn thỏa nữa!

Có lời và không lời

Bây giờ ta hãy đi "ngược dòng lịch sử", xem khi mới quen hơi bén tiếng nhau, phụ nữ có hay đay nghiến người yêu không? May thay, khi đó họ lại không có thói quen đó! Nếu khi mới yêu nhau, đàn ông đã bị “ăn đòn” như thế thì có lẽ số đám cưới phải giảm đi ít nhất là một nửa. Vậy khi mới yêu nhau, phụ nữ cư xử với người yêu thế nào? Thường lúc đó họ khen không ngớt lời. Nào là “Anh giỏi quá!”, “Anh của em tài quá!”, “Anh thông minh quá!”... Là vì lúc đó người đàn ông được bao phủ trong ánh hào quang rực rỡ của tình yêu. Nhất cử nhất động của anh ta đều rất đáng yêu. Thì ra, mọi chuyện chỉ bắt đầu khi họ kết hôn.

Chúng ta hãy thử nghe một cuốn băng ghi âm xem buổi “ca nhạc thính phòng” đã diễn ra như thế nào. May mắn là hôm ấy bữa cơm tối diễn ra vui vẻ. Ăn xong, người vợ nhẹ nhàng bảo chồng: “Bữa nay, anh rửa bát đi!”. Chồng vừa nhìn vào ti vi vừa trả lời: “Được rồi, cứ để đấy!”. Lúc đó trên màn hình đang phát bản tin tóm tắt về các trận bóng đá ngoại hạng Anh trong tuần. Vì thế sau câu nói “Được rồi!”, anh ta vẫn ngồi nguyên, vì theo anh ta, nửa giờ nữa rửa bát cũng chưa chết ai. Song, đa số phụ nữ lại không chấp nhận điều đó. Họ muốn chồng phải làm ngay. Nếu không sẽ xảy ra một trong hai tình huống. Một là chị ta nhắc lại bằng giọng nữ cao: “Anh có rửa bát không?”. Hai là chị ta lẳng lặng bưng mâm bát đi rửa. Có phải người vợ xử sự theo cách thứ hai là những người hiền lành, khéo chiều chồng không? Xin thưa, nếu bạn nghĩ thế là lầm to. Đó chính là cách “đay nghiến không lời” mà xét về mặt nào đấy nó còn khủng khiếp hơn cả đay nghiến bằng lời. Vì kèm theo cử chỉ ấy thường là một bộ mặt “hình sự” mà những người đàn ông yếu bóng vía có thể chỉ nhìn thấy đã bị chấn thương tâm lý đến mức cả buổi tối hôm ấy, và có thể cả đêm hôm ấy hoặc đến tận sáng hôm sau, anh ta sẽ cảm thấy mình đúng là một tên tội phạm. Bộ mặt ấy sẽ tiêu diệt hết mọi thú vui của anh ta ở trên đời, ít ra là trong ngày hôm đó.

Rõ ràng đay nghiến bằng lời hay không bằng lời đều là thứ vũ khí các bà vợ làm đàn ông kinh hãi. Không ít cuộc ly hôn đã là hậu quả trực tiếp hay gián tiếp của những cuộc tra tấn triền miên này. Thậm chí, có những ông không kịp ly hôn, cứ lẳng lặng ra ngoài than thở với “bồ”.

Tại sao phụ nữ lắm điều?

Công bằng mà nói, cũng phải thừa nhận rằng, chẳng ai thích “lắm điều”, nhưng vì đa số việc trong nhà vẫn rơi vào tay phụ nữ, mà những việc đó không mấy khi được vừa lòng, do vô số những sai sót của chồng con, nên không nói cũng không được. Khảo sát cho thấy, những gia đình không có phụ nữ, chỉ đàn ông phải lo nội trợ thì họ cũng lắm điều. Nói nhiều có sung sướng gì? Ca sĩ chạy “sô” tuy có vất vả nhưng còn được khán giả vỗ tay và “cát-sê” cao ngất ngưởng, phụ nữ “ca cải lương” ở nhà cũng rát cổ bỏng họng không kém, mà chẳng có một xu. Vậy chị em có nên vất vả như vậy không?

Các nhà tâm lý gia đình đưa ra giải pháp là, những người phụ nữ khôn ngoan nói cái gì chỉ nên nói một lần thôi. Nếu người chồng tiếp nhận là được, còn xử lý việc đó như thế nào hãy cho anh ta một “khoảng trời riêng” muốn làm lúc nào hay cách nào tùy ý, miễn là hoàn thành công việc. Nếu mọi việc diễn ra không theo ý mình, người vợ cũng không nên nói đi nói lại và cũng không làm thay anh ta. Bởi vì, cũng theo các chuyên gia về gia đình thì không có gì hoang tưởng hơn là chỉ dùng lời nói mà một người phụ nữ có thể cải tạo được chồng mình thành một người khác. Đã trót lấy người đàn ông thế nào, hãy chấp nhận như anh ta vốn có. Nhân đây cũng có lời khuyên những cô gái chưa chồng là khi tìm hiểu, nếu thấy những cái không thể chấp nhận được thì tốt hơn hết là đừng đi xa hơn. Bởi vì, nói nhiều chẳng những không cải tạo được chồng mà còn khiến anh ta khó chịu, có thể phản ứng lại, thành cãi nhau.

Nhiều khi phụ nữ chỉ cần ra những mệnh lệnh ngắn gọn và cụ thể lại hiệu quả hơn. Chẳng hạn không nên nói: “Trời ơi bao nhiêu là việc mà chẳng ai đỡ đần được tí gì. Chồng thì dán mắt vào ti vi, con thì chúi mũi vào trò chơi máy tính. Anh có đứng lên đỡ em một tay không?”. Sau câu nói dài như thế của bạn, có thể anh ta sẽ ca thán: “Nói nhiều quá. Em muốn anh làm gì?”. Cho nên bạn chỉ cần nói: “Anh ra máy giặt phơi hộ em chỗ quần áo đi!”, “Con đứng lên lau hộ mẹ cái nhà!”. Khi họ làm xong những việc đó, bạn lại ra mệnh lệnh tiếp theo. Chỉ độ vài tháng, họ sẽ tự biết việc phải làm và bạn không phải nói nữa. Một thủ thuật nữa là khi chồng con làm xong, bạn đừng chê, dù không như ý mình. Cố gắng khen càng nhiều càng tốt. Bạn hãy quẳng bộ mặt nhăn nhó đi và cười tươi lên. Gia đình sẽ hạnh phúc hơn mà sức khỏe của bạn và sự duyên dáng đáng yêu sẽ tăng lên trông thấy.

Trịnh Trung Hòa