Facebook tắt quảng cáo trong ngày quốc tang Thái Lan

Mỹ Hà

Ảnh: Shutterstock, WireImage

Thiện Nhân

Bài viết của TS Nguyễn Thế Dương (Viện Ngôn ngữ học) chia sẻ một góc nhìn về vấn đề dạy tiếng mẹ đẻ trong năm đầu cấp tiểu học từ thực tế của Úc, một quốc gia có nền giáo dục tiên tiến trên thế giới.

Học chữ từ… 5 tuổi

Trẻ em tại Úc chính thức làm quen với chữ và học đọc từ năm 5 tuổi khi các em bắt đầu bước vào cấp tiểu học, tức là sớm hơn so với Việt Nam một năm.

Lớp học đầu tiên của tiểu học được gọi là Prep, tức là lớp “chuẩn bị”, tương tự như “lớp vỡ lòng” của Việt Nam trước đây, nơi học sinh bắt đầu tiếp xúc với môi trường học đường thông qua các môn tiếng mẹ đẻ, toán, khoa học tự nhiên và khoa học xã hội.

Một giờ học Prep của trường học Úc. Ảnh: Thế Dương

Theo Chương trình Giáo dục của Úc, học sinh Prep cần phải phân biệt được âm và chữ.

Sau khi hoàn thành xong năm học đầu tiên của cấp tiểu học, học sinh phải nhận diện được toàn bộ các chữ cái trong bảng chữ cái tiếng Anh và phân biệt được cách viết hoa và viết thường.

Các em cũng cần phải biết và sử dụng được những âm thông dụng nhất được thể hiện bằng hầu hết các chữ cái.

Học sinh khối vỡ lòng cần phải biết ghép các âm với nhau để đọc được các từ có cấu tạo theo dạng CVC (tức là phụ âm – nguyên âm – phụ âm).

Bên cạnh đó, các em cũng phải nhận diện và tạo ra các từ bắt vần với nhau, các từ có phần âm đầu giống nhau, các âm tiết và âm trong từ khi nói ra.

Về viết, học sinh cũng phải thể hiện được những hiểu biết về chữ cái và âm, bắt đầu sử dụng được dấu chấm câu và chữ viết hoa viết thường đúng cách, đúng chỗ. 

Dạy âm trước khi dạy chữ cái

Phương pháp dạy đọc và viết trong các trường của Úc được gọi là dạy âm tổng hợp (synthetic phonics).

Phương pháp này được áp dụng tại nhiều nước, trong đó có Anh, Canada, Mĩ… Nó chú trọng mối liên hệ giữa các âm vị (âm) và tự vị (chữ).

Các âm này được dạy riêng rẽ rồi sau đó mới được ghép với nhau qua các từ cụ thể.

Âm tại các vị trí khác nhau trong từ như đầu, cuối, giữa cũng được dạy và phân biệt rõ.

Học sinh Úc được dạy về âm trước.

Việc dạy âm được tiến hành thông qua các bài hát rất dễ thương và dễ hiểu. Đó là những giai điệu từ các bài hát quen thuộc với thiếu nhi nhưng được thay lời mới để phục vụ cho việc học âm.

Chẳng hạn, âm /k/ sẽ theo giai điệu của bài hát “She’ll be coming round the mountain” với lời như sau:

Kites are flying in the sky

/k/-/k/-/k/

Kites are flying in the sky

/k/-/k/-/k/

Kites are flying in the sky

… flying in the sky

… kites are flying in the sky

/k/-/k/-/k/

Khi hát, các em giơ tay lên cao, làm động tác như đang thả diều. Từ đó, các em sẽ nắm được các từ có âm “cờ” /k/ như kites, sky… đồng thời nắm được cách phát âm của âm /k/.

Bài học âm k. Ảnh: Tác giả cung cấp

Điều cần nhấn mạnh ở đây là thoạt đầu, phương pháp dạy âm tổng hợp không chú trọng đến dạy nghĩa, mà tập trung chủ yếu vào việc phát âm cho đúng.

Do đó, học sinh có thể tạo ra các từ vô nghĩa như feep hay choy, miễn là các em nhận diện và hiểu được âm đọc của các từ vô nghĩa này. Ngoài ra, giáo viên cũng thường hướng dẫn học sinh tập… làm thơ, mà thực chất là các câu có vần với nhau. Các “câu thơ” có thể ngô nghê nhưng quan trọng nhất là giúp các bé nắm được quy tắc về âm và vần.

Mặc dù yêu cầu cần đạt khi học hết lớp Prep là học sinh phải nắm được tên các chữ cái nhưng ở giai đoạn đầu tiên của Prep, giáo viên không dạy cho các em tên các chữ cái.

Tên của chữ chỉ được dạy khi các em nắm vững sự tương hợp âm/chữ và cách ghép âm để đọc.

Thông thường, tên của chữ cái được giới thiệu thông qua bài hát rất nổi tiếng về bảng chữ cái (ABC song).

Năng lực đọc được chuẩn hóa thành các cấp độ

Sau khi nắm được các nguyên tắc về âm, mỗi tuần, giáo viên đưa cho các em một bản danh sách gồm 12 từ thị giác (sight words).

Đó là những từ vựng cơ bản, thường được sử dụng với tần số cao và có thể ghi nhớ toàn bộ khối từ bằng mắt mà không cần phải tách âm hay vần, chẳng hạn như I, you, we, in… Cho đến hết Prep, các em được dạy 200 từ thị giác.

Với vốn từ thị giác và các kiến thức về âm và vần làm nền tảng, học sinh Prep cũng bắt đầu làm quen với việc học đọc.

Một bài học của học sinh Prep. Ảnh: Tác giả cung cấp

Năng lực đọc của trẻ em ở Úc được chia làm 30 cấp độ từ dễ đến khó. Chương trình giáo dục của nước này kì vọng học sinh sẽ hoàn tất 30 cấp độ đọc này khi học xong lớp 2. Sau khi học xong lớp Prep, học sinh được kì vọng sẽ đạt được cấp độ đọc 6.

Tuy nhiên, sự kì vọng này không đồng nghĩa với việc tất cả học sinh bắt buộc phải vượt qua cấp độ 6 này khi học xong Prep.

Trong bất cứ lớp nào, năng lực đọc của học sinh cũng không thể đồng đều. Có những em học đọc chậm hơn, cho nên, sau khi hoàn thành lớp Prep cũng chỉ vượt qua được cấp độ 4, hoặc thậm chí cấp độ 2.

Mặc dù không đạt được ngưỡng kì vọng nhưng các em này vẫn được lên lớp bình thường.

Ngược lại, những em thể hiện năng lực đọc tốt, hoàn toàn được phép “nhảy cóc”, nghĩa là có thể bỏ qua một vài cấp độ.Do đó, trong cùng một lớp, sau một năm học Prep, có em đạt được cấp độ đọc 23 nhưng cũng có em chỉ đạt cấp độ 2 hoặc 3.

Thông thường, giáo viên sẽ phân chia lớp theo các nhóm đọc khác nhau, tuỳ theo cấp độ đọc. Do đó, trong một lớp, nếu một học sinh có cấp độ đọc vượt trội so với các bạn cùng lớp và không thể ghép nhóm đọc với các bạn khác được thì học sinh đó, trong giờ tập đọc được chuyển sang lớp khác để ghép với các bạn có năng lực đọc tương đương. Tuy nhiên, hầu hết các em đều đạt được cấp độ đọc cao nhất sau khi hoàn thành lớp 2.

Hoàn toàn không có sách giáo khoa dạy tập đọc

Điểm đáng chú ý là Úc không có hệ thống sách giáo khoa cố định như ở Việt Nam.

Thay vào đó, để giúp học sinh đọc và đánh giá năng lực đọc các em, nước Úc có một hệ thống sách đọc rất phong phú, đầy đủ, hoàn thiện và khoa học.

Nội dung sách rất phong phú từ truyện vui, truyện hư cấu đến các sách khoa học được viết từ đơn giản nhất đến khó dần lên theo từng cấp độ đọc.

Hệ thống sách này được cung cấp đến từng lớp học. Trong mỗi lớp, thường có một giá sách rất lớn. Sách được sắp xếp trên giá theo từng cấp độ. Các em ở cấp độ đọc nào sẽ tự lựa chọn sách phù hợp, mang về nhà đọc. Giáo viên sẽ là người kiểm tra xem học sinh đã vượt qua được cấp độ đọc đó chưa và đưa ra quyết định cho ở lại cấp độ đọc đó, có lên cấp độ hoặc cho nhảy cóc.

Trong một lớp mà học sinh ở nhiều trình độ đọc khác nhau, giáo viên không bao giờ cảm thấy phiền lòng hay bị áp lực về thành tích của học sinh cả.

Ngược lại, học sinh được phát triển một cách tự nhiên, theo đúng năng lực bản thân. Học sinh được là chính mình, chứ không bị cuốn vào guồng quay thành tích và tiêu chuẩn chung của trường lớp. 

TS Nguyễn Thế Dương (Viện Ngôn ngữ học) 

7 điều trao đổi cùng người thẩm định chương trình Công nghệ giáo dục

Sau khi đọc bài viết Mấy điều trao đổi về phát biểu của GS Hồ Ngọc Đại trong buổi thuyết trình, TS Chương xin được trao đổi cùng Chủ tịch Hội đồng quốc gia thẩm định Tài liệu Tiếng Việt 1 - Công nghệ Giáo dục 7 điều.

Giám đốc Sở GD-ĐT Nam Định Cao Xuân Hùng cho biết, năm học 2023-2024, ngành GD-ĐT Nam Định đã thực hiện nhiều giải pháp để nâng cao chất lượng giáo dục.

Sở GD-ĐT đã tổ chức nhiều hội thi và tạo điều kiện cho học sinh tham gia các kì thi, cuộc thi... do Bộ GD-ĐT tổ chức. Ở các cuộc thi này, đều có nhiều học sinh đạt giải cao.

Trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2024, Nam Định đứng thứ 2 cả nước với điểm bình quân các môn thi đạt 7,369 điểm; có 9/9 môn thuộc top 10 các tỉnh có điểm trung bình cao nhất toàn quốc; đặc biệt điểm trung bình môn Toán, 10 năm liền dẫn đầu. Tỷ lệ tốt nghiệp THPT của Nam Định đạt 99,95%. Tỉnh này cũng có nhiều học sinh đỗ thủ  khoa ở các trường đại học lớn.

Phát biểu tại buổi lễ, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nam Định Trần Lê Đoài ghi nhận kết quả ngành GD-ĐT đã đạt trong năm học 2023-2024.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh cũng bày tỏ mong muốn các học sinh sẽ tiếp tục giữ vững tinh thần học hỏi, đạt được những mục tiêu cao hơn và là những người truyền động lực tới học sinh toàn tỉnh.

Bí thư Tỉnh uỷ Phạm Gia Túc cùng các lãnh đạo tỉnh đã tặng hoa; bằng khen cho cán bộ, giáo viên bồi dưỡng học sinh giỏi các môn và học sinh đạt các giải Nhất, Nhì, Ba quốc gia, thủ khoa toàn quốc trong Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2024...

Ban Tổ chức cũng công bố các quyết định khen thưởng của Bộ GD-ĐT, UBND tỉnh, Quỹ Khuyến học - Khuyến tài Lương Thế Vinh, Sở GD-ĐT và trao thưởng cho 560 học sinh giỏi, các thầy, cô giáo dạy giỏi với tổng số tiền thưởng trên 2,6 tỷ đồng.

'Nếu anh không có bằng chứng, đừng quy kết tôi ngoại tình'

Mấy hôm trước, tôi cố tình kiểm tra điện thoại của cô ấy. Trong hộp tin nhắn, chỉ có một tin nhắn duy nhất cô ấy gửi cho một số lạ không lưu tên: “Tạm thời dừng liên lạc dưới mọi hình thức nhé!”.

Báo cáo tổng quan thị trường bưu chính năm 2023, ông Lã Hoàng Trung, Vụ trưởng Vụ bưu chính cho biết, doanh thu dịch vụ bưu chính từ năm 2019-2023 tăng trưởng đều (trung bình trên 20%/năm), tuy nhiên, đang có dấu hiệu chững lại trong thời gian gần đây, ước tính năm 2023, doanh thu toàn ngành đạt 59 nghìn tỷ đồng.

Trong đó, doanh thu dịch vụ gói, kiện tăng trưởng nhanh hơn tốc độ tăng trưởng dịch vụ bưu chính (khoảng 1,5 lần) và đang có xu hướng tiếp tục tăng, năm 2023 ước tính 53.800 tỷ đồng, chiếm khoảng 90%. Thương mại điện tử đóng vai trò quan trọng, chủ yếu trong sự tăng trưởng của doanh thu dịch vụ bưu chính, doanh thu gói kiện cho thương mại điện tử (TMĐT) chiếm tỷ trọng quan trọng, năm 2023, ước tính 38,2 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 60% trong doanh thu dịch vụ bưu chính.

Theo ông Lã Hoàng Trung, sản lượng dịch vụ bưu chính tăng trưởng nhanh trong giai đoạn 2019-2023 (trung bình trên 36%), xu hướng khá ổn định. Sản lượng dịch vụ gói, kiện tăng trưởng nhanh hơn tốc độ tăng trưởng sản lượng bưu chính (khoảng 18%), chiếm tỷ trọng chủ yếu trong dịch vụ bưu chính (khoảng 82%) và đang có xu hướng tiếp tục tăng (năm 2023 ước tính khoảng 88%). Sản lượng gói, kiện TMĐT chiếm tỷ trọng quan trọng (khoảng 74%) trong sản lượng dịch vụ bưu chính.

Hệ thống pháp lý thiếu đồng bộ, cần có quy định thống nhất

Theo bà Hà Thị Hoà, Trưởng ban Dịch vụ Bưu chính của Tổng công ty Bưu Điện Việt Nam (Vietnam Post), một trong những vướng mắc hiện nay trong lĩnh vực bưu chính đó là hệ thống pháp lý thiếu tính đồng bộ. Hiện tại chưa có hệ thống quy phạm pháp luật quản lý đồng bộ, toàn diện hoạt động chuyển phát, vận chuyển hàng hoá, quản lý hoạt động TMĐT.

Các quy phạm pháp luật về bưu chính và TMĐT rải rác nhiều bộ ngành chưa theo kịp sự phát triển của TMĐT. Các khái niệm và phạm vi dịch vụ bưu chính còn bị hạn chế so với tốc độ phát triển chung của thị trường, đặc biệt đối với các hoạt động TMĐT trong nước và xuyên biên giới, dẫn đến việc quy định luật pháp chưa theo kịp và tồn tại nhiều lỗ hổng về pháp lý. Chẳng hạn, Luật Bưu chính ra đời từ năm 2010, lúc đó chưa có TMĐT.

Theo đại diện Vietnam Post, cơ quan quản lý nhà nước cần xem xét xây dựng thông tư liên tịch quy định chi tiết hướng dẫn thi hành một số điều của luật; Giải quyết những vướng mắc ngắn hạn, bất cập trong thực tiễn thi hành pháp luật, đảm bảo tính thống nhất đồng bộ của hệ thống pháp luật liên quan đến lĩnh vực bưu chính. Về dài hạn, theo bà Hà Thị Hoà, cần kiện toàn và đổi mới toàn bộ các hệ thống luật liên quan, xây dựng hệ thống luật riêng quản lý toàn diện hoạt động kinh doanh các mô hình TMĐT trong đó bao gồm và phân cấp hoạt động chuyển phát hàng hoá TMĐT qua đường bưu chính, chuyển phát nhanh.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Đắc Luân, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bưu chính cũng cho biết, hiện nay, chưa có hệ thống quy phạm pháp luật quản lý đồng bộ, toàn diện hoạt động chuyển phát, vận chuyển hàng hóa, hoạt động TMĐT. Các quy phạm pháp luật đang nằm rải rác tại văn bản khác nhau của các bộ, ban, ngành. Cụ thể, các mặt hàng cấm gửi hoặc gửi có điều kiện đang được quản lý bởi Bộ Công thương, Bộ Quốc phòng, Bộ Văn hóa thể thao và Du lịch, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Y tế, Bộ Giao thông vận tải, Bộ công an, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Tài nguyên và môi trường, Bộ Xây dựng… Hoạt động vận chuyển được quản lý bởi Bộ Giao thông vận tải; Thuế và các vấn đề liên quan giám sát hải quan được quản lý bởi Bộ tài chính, Tổng cục hải Quan; Vấn đề cấp phép cho các doanh nghiệp bưu chính được quản lý bởi Bộ Thông tin và Truyền thông; Vấn đề quảng cáo, khuyến mại được quản lý bởi Bộ Công thương, Bộ Thông tin và Truyền thông.

Để thống nhất trong việc quản lý toàn ngành, đại diện Hiệp hội Bưu chính cho rằng, cơ quan quản lý nhà nước cần xem xét và xây dựng thông tư liên tịch quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành một số điều của luật, giải quyết những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn thi hành pháp luật, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật liên quan đến lĩnh vực bưu chính. Đặc biệt là cần có văn bản riêng quản lý toàn diện hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực TMĐT và hậu cần TMĐT.

Trước các vấn đề của các doanh nghiệp đặt ra, ông Lã Hoàng Trung, Vụ trưởng Vụ Bưu chính, Bộ TT&TT cho biết, trong thời gian tới Bộ TT&TT sẽ tiến hành sửa đổi Luật Bưu chính, các ý kiến đóng góp của các doanh nghiệp tại diễn đàn sẽ được đưa vào; Đồng thời ông cũng mong rằng các doanh nghiệp trong toàn ngành sẽ đưa ra các ý kiến đóng góp để hoàn thiện việc sửa đổi Luật này.