Đầu tư cho đào tạo trình độ tiến sĩ còn thấp

Về các điều kiện bảo đảm chất lượng đào tạo trình độ tiến sĩ, báo cáo cũng chỉ ra hạn chế khi tỉ lệ giảng viên có học hàm giáo sư, phó giáo sư còn thấp, nhất là ở những ngành, lĩnh vực đặc thù. Việc này dẫn tới khó khăn trong bảo đảm điều kiện đội ngũ để duy trì ngành đào tạo cũng như bảo đảm cơ cấu, thành phần của hội đồng đánh giá luận án của nhiều cơ sở đào tạo. 

Năng lực đội ngũ giảng viên tham gia đào tạo, hướng dẫn nghiên cứu sinh còn chưa đồng đều, nhất là về năng lực sáng tạo, khả năng thực hành và ứng dụng, kỹ năng sử dụng thành thạo ngoại ngữ và công nghệ thông tin. 

Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội cũng cho rằng, đầu tư cho lĩnh vực giáo dục đại học nói chung, đào tạo trình độ tiến sĩ nói riêng còn thấp. Cụ thể, tỉ lệ ngân sách nhà nước chi cho giáo dục đại học trong 3 năm gần đây chỉ đạt từ 4,33% đến 4,74% tổng chi ngân sách cho giáo dục và đào tạo (xấp xỉ khoảng 1% so với tổng chi ngân sách nhà nước). 

Mặc dù tỷ trọng chi ngân sách nhà nước cho giáo dục đại học của Việt Nam giai đoạn 2018-2020 tăng từ 0,25% lên 0,27% GDP song còn thấp hơn nhiều so với khu vực và thế giới. 

Chi phí đào tạo 1 tiến sĩ ở Việt Nam tại các trường đại học công lập hiện nay trung bình khoảng 16 triệu đồng/năm (trừ lĩnh vực khoa học sức khỏe, khoảng gần 32 triệu đồng/năm), thấp hơn rất nhiều so với chi phí đào tạo tiến sĩ ở một số nước trong khu vực và trên thế giới.

Do đó, các cơ sở đào tạo tiến sĩ trong nước gặp rất nhiều khó khăn trong bảo đảm điều kiện thuận lợi cho nghiên cứu sinh thực hiện nghiên cứu, tiếp cận với tài liệu, công bố khoa học mới nhất để tham khảo và nâng cao chất lượng luận án. 

Cơ chế, chính sách học bổng và hỗ trợ kinh phí đào tạo cho nghiên cứu sinh của Việt Nam cũng chưa được quan tâm đúng mức. Theo báo cáo, ở nhiều nước trên thế giới và trong khu vực, nghiên cứu sinh không những không phải đóng học phí mà còn được cấp học bổng với mức đủ bảo đảm chi phí sinh hoạt hằng tháng và kinh phí hỗ trợ cho việc hoàn thiện luận án tiến sĩ, thậm chí còn được nhận lương khi tham gia trợ giảng hoặc nghiên cứu cùng người hướng dẫn (như ở Mỹ, Hàn Quốc, Singapore…).

Trong khi đó, nghiên cứu sinh ở Việt Nam vừa phải đóng học phí, vừa bị hạn chế tiếp cận các nguồn tài trợ nghiên cứu từ cơ sở đào tạo. Đồng thời, chưa có các chính sách hỗ trợ, thu hút người học tiến sĩ ở các ngành, lĩnh vực nghiên cứu khoa học tự nhiên và công nghệ rất cần thiết nhưng kén chọn người học, không hấp dẫn nghiên cứu sinh.

Báo cáo cho rằng phát triển đội ngũ tiến sĩ với tư cách là bộ phận tinh hoa trong đội ngũ nhân lực chất lượng cao, luôn được xác định là nhiệm vụ, giải pháp chiến lược. Từ đó, quan tâm phát triển về số lượng và chất lượng trong đào tạo tiến sĩ; kiểm soát chất lượng đầu vào, nâng cao tiêu chuẩn chất lượng đầu ra.

Bất cập trên được chỉ ra trong báo cáo kết quả giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về đào tạo trình độ tiến sĩ mà Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội mới đây gửi các đại biểu Quốc hội.

Báo cáo cho hay, việc đánh giá chất lượng luận án tiến sĩ nói riêng, chất lượng đào tạo tiến sĩ nói chung không đồng đều trong toàn hệ thống. 

Một số đơn vị, cơ sở đào tạo chưa tuân thủ nghiêm túc, chặt chẽ quy chế đào tạo. Ví dụ: 5/5 hồ sơ thành lập Hội đồng chấm luận án tiến sĩ năm 2019 và 2020 của Học viện Âm nhạc Việt Nam cho thấy cả 5 hội đồng có cơ cấu thành phần không đúng quy định (các phản biện đều cùng một cơ sở đào tạo hoặc không đủ thành viên là người ngoài cơ sở đào tạo). 

Báo cáo nhận định có hiện tượng dễ dãi trong thành lập hội đồng đánh giá luận án; còn tình trạng nể nang khi thông qua những luận án có giá trị thực tế, hàm lượng khoa học không cao, phạm vi tác động hẹp...

Ví dụ tên đề tài, phạm vi nghiên cứu và nội dung, phương pháp nghiên cứu của một số luận án đôi khi chỉ như một báo cáo tổng kết hằng năm của ngành, đơn vị nhưng vẫn được hội đồng đánh giá đạt yêu cầu và đề nghị cấp bằng tiến sĩ cho nghiên cứu sinh. Trong khi theo ý kiến của nhiều nhà khoa học, giá trị học thuật của luận án kiểu này rất hạn chế.

“Việc đánh giá chất lượng luận án tiến sĩ còn có bất cập, không đồng đều trong hệ thống. Một vài đề tài, luận án tiến sĩ có hàm lượng khoa học chưa tương xứng với bậc đào tạo trình độ tiến sĩ nhưng vẫn được chấp nhận thông qua. Tinh thần trách nhiệm, tính nghiêm minh, khách quan, việc ràng buộc trách nhiệm của các bên liên quan đối với bảo đảm chất lượng đào tạo tiến sĩ thể hiện trong quy định còn chưa chặt chẽ”, báo cáo nêu tồn tại.

Ngoài ra, chưa có quy định chung về vấn đề đạo đức nghiên cứu và liêm chính học thuật; chưa xây dựng được phần mềm sử dụng chung và cơ sở dữ liệu đủ lớn để phòng, chống sao chép trong đào tạo, nghiên cứu và công bố công trình khoa học, luận án tiến sĩ. 

Một trong những nguyên nhân mà Ủy ban Văn hóa - Giáo dục chỉ ra là nhận thức về vai trò, tầm quan trọng của công tác đào tạo trình độ tiến sĩ đối với sự tăng trưởng và phát triển bền vững chưa đầy đủ, đồng bộ.

"Xu hướng chú trọng bằng cấp trong sử dụng, quản lý cán bộ dẫn đến động cơ làm tiến sĩ của không ít nghiên cứu sinh bị lệch lạc. Trách nhiệm của các bên liên quan trong quá trình đào tạo, đánh giá luận án chưa cao: chậm ban hành quy chế đào tạo nội bộ của đơn vị; thiếu minh bạch thông tin và trách nhiệm giải trình về chất lượng, hiệu quả hoạt động”, báo cáo nêu.

Đầu tư cho đào tạo trình độ tiến sĩ còn thấp

Về các điều kiện bảo đảm chất lượng đào tạo trình độ tiến sĩ, báo cáo cũng chỉ ra hạn chế khi tỉ lệ giảng viên có học hàm giáo sư, phó giáo sư còn thấp, nhất là ở những ngành, lĩnh vực đặc thù. Việc này dẫn tới khó khăn trong bảo đảm điều kiện đội ngũ để duy trì ngành đào tạo cũng như bảo đảm cơ cấu, thành phần của hội đồng đánh giá luận án của nhiều cơ sở đào tạo. 

Năng lực đội ngũ giảng viên tham gia đào tạo, hướng dẫn nghiên cứu sinh còn chưa đồng đều, nhất là về năng lực sáng tạo, khả năng thực hành và ứng dụng, kỹ năng sử dụng thành thạo ngoại ngữ và công nghệ thông tin. 

Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội cũng cho rằng, đầu tư cho lĩnh vực giáo dục đại học nói chung, đào tạo trình độ tiến sĩ nói riêng còn thấp. Cụ thể, tỉ lệ ngân sách nhà nước chi cho giáo dục đại học trong 3 năm gần đây chỉ đạt từ 4,33% đến 4,74% tổng chi ngân sách cho giáo dục và đào tạo (xấp xỉ khoảng 1% so với tổng chi ngân sách nhà nước). 

Mặc dù tỷ trọng chi ngân sách nhà nước cho giáo dục đại học của Việt Nam giai đoạn 2018-2020 tăng từ 0,25% lên 0,27% GDP song còn thấp hơn nhiều so với khu vực và thế giới. 

Chi phí đào tạo 1 tiến sĩ ở Việt Nam tại các trường đại học công lập hiện nay trung bình khoảng 16 triệu đồng/năm (trừ lĩnh vực khoa học sức khỏe, khoảng gần 32 triệu đồng/năm), thấp hơn rất nhiều so với chi phí đào tạo tiến sĩ ở một số nước trong khu vực và trên thế giới.

Do đó, các cơ sở đào tạo tiến sĩ trong nước gặp rất nhiều khó khăn trong bảo đảm điều kiện thuận lợi cho nghiên cứu sinh thực hiện nghiên cứu, tiếp cận với tài liệu, công bố khoa học mới nhất để tham khảo và nâng cao chất lượng luận án. 

Cơ chế, chính sách học bổng và hỗ trợ kinh phí đào tạo cho nghiên cứu sinh của Việt Nam cũng chưa được quan tâm đúng mức. Theo báo cáo, ở nhiều nước trên thế giới và trong khu vực, nghiên cứu sinh không những không phải đóng học phí mà còn được cấp học bổng với mức đủ bảo đảm chi phí sinh hoạt hằng tháng và kinh phí hỗ trợ cho việc hoàn thiện luận án tiến sĩ, thậm chí còn được nhận lương khi tham gia trợ giảng hoặc nghiên cứu cùng người hướng dẫn (như ở Mỹ, Hàn Quốc, Singapore…).

Trong khi đó, nghiên cứu sinh ở Việt Nam vừa phải đóng học phí, vừa bị hạn chế tiếp cận các nguồn tài trợ nghiên cứu từ cơ sở đào tạo. Đồng thời, chưa có các chính sách hỗ trợ, thu hút người học tiến sĩ ở các ngành, lĩnh vực nghiên cứu khoa học tự nhiên và công nghệ rất cần thiết nhưng kén chọn người học, không hấp dẫn nghiên cứu sinh.

Báo cáo cho rằng phát triển đội ngũ tiến sĩ với tư cách là bộ phận tinh hoa trong đội ngũ nhân lực chất lượng cao, luôn được xác định là nhiệm vụ, giải pháp chiến lược. Từ đó, quan tâm phát triển về số lượng và chất lượng trong đào tạo tiến sĩ; kiểm soát chất lượng đầu vào, nâng cao tiêu chuẩn chất lượng đầu ra.

Lại nói đến trách nhiệm chở người bị TNGT đường bộ đi cấp cứu, không chỉ là Công an; mà tất cả mọi người điều khiển phương tiện giao thông (đường bộ), khi đi qua nơi xảy ra TNGT đều có trách nhiệm như vậy (đã được quy định cụ thể rõ ràng trong khoản 3, điều 38, Luật Giao thông đường bộ).

Tuy nhiên, trên thực tế đối với mọi người người điều khiển phương tiện khi vô tình đi qua nơi xảy ra vụ TNGT, muốn thực hiện trách nhiệm chở người bị nạn đi cấp cứu cũng rất nhạy cảm, vì họ không thể loại trừ "làm ơn mắc oán", bị “đánh lận con đen” thành người gây ra TNGT,... Mà TNGT thì “muôn hình vạn trạng” về vị trí, địa điểm, thời gian, số người bị nạn,… Thế nên không phải trường hợp nào cũng quay được video clip làm chứng cứ chở người cấp cứu TNGT, như Thiếu tá Công an ở đầu bài viết.

Kể cả việc gọi điện thoại báo tin TNGT cho cơ quan Công an, Y tế, hoặc UBND nơi gần nhất (quy định trong mục c, khoản 2, điều 38, Luật Giao thông đường bộ), cũng không phải đơn giản. Thí dụ báo tin TNGT cho Công an, hoặc UBND nơi gần nhất là theo số điện thoại nào? Đã thế (nếu biết được số điện thoại), không phải cứ gọi điện đến là họ có người nhấc máy nghe luôn... Đó là 1 thực tế hiện nay.

Song tôi cho rằng đa số chúng ta, nếu ngẫu nhiên khi điều khiển xe đi qua nơi xảy ra TNGT, không nên sợ gì nhạy cảm, hãy cứ chở người bị nạn đi cấp cứu. Bởi vì cứu người TNGT là làm phúc như câu nói “cứu một người phúc đẳng hà sa”, nhiều hơn là trách nhiệm. Ngoài ra, đã là làm phúc thì đâu có sợ phải tội oan...

Sang một khía cạnh khác, tôi muốn kiến nghị lãnh đạo Bộ Công An cần quan tâm chỉ đạo thực hiện 1 số máy điện thoại để gọi báo TNGT. Thí dụ Công an có số máy 113, cứu hỏa có số máy 114 thì báo TNGT cần có số máy 11X, để góp phần cấp cứu kịp thời người bị nạn trên đường giao thông…

Độc giả Nguyễn Thành Lập

Bạn có góc nhìn hay trải nghiệm về việc đưa người tai nạn giao thông đi cấp cứu? Hãy chia sẻ bình luận ở dưới hoặc gửi bài viết về Ban Ô tô xe máy theo email: otoxemay@vietnamnet.vn. Các nội dung phù hợp sẽ được đăng tải. Xin cảm ơn!

Chúng ta chưa quên ngày 2/10 vừa qua trên đường Nguyễn Xiển, quận Thanh Xuân, Hà Nội có người bị tai nạn giao thông (TNGT), được một đồng chí Thiếu tá Công an vô tình đi qua, đã dừng xe ô tô cá nhân lại và chở người bị nạn đi cấp cứu. Lúc ấy anh Thiếu tá Công an mặc thường phục, nên anh lấy điện thoại để nhờ người xung quanh quay video clip làm chứng cứ anh chỉ là người đi đường, chở nạn nhân đi cấp cứu chứ không phải người gây TNGT.

Mặc dù vừa là trách nhiệm, vừa là nhiệm vụ Công an, nhưng Thiếu tá Công an nêu trên, đã làm 1 việc tốt. Khiến tôi nhớ lại cách đây gần 30 năm, vào một đêm ở Hà Nội, tôi đang cầm lái chiếc xe ô tô đặc chủng của Công an, loại UAZ, chở mấy đồng đội đến đoạn đường quảng trường Lăng Bác, chuẩn bị rẽ trái sang đường phía Bộ Ngoại Giao, thì thấy 1 nam thanh niên bị TNGT, nằm ngất xỉu bên chiếc xe máy. Chúng tôi đã nhanh chóng đưa thanh niên này lên xe, rồi tôi tiếp tục cầm lái chở đến bệnh viện Việt Đức cấp cứu.

Lại nói đến trách nhiệm chở người bị TNGT đường bộ đi cấp cứu, không chỉ là Công an; mà tất cả mọi người điều khiển phương tiện giao thông (đường bộ), khi đi qua nơi xảy ra TNGT đều có trách nhiệm như vậy (đã được quy định cụ thể rõ ràng trong khoản 3, điều 38, Luật Giao thông đường bộ).

Tuy nhiên, trên thực tế đối với mọi người người điều khiển phương tiện khi vô tình đi qua nơi xảy ra vụ TNGT, muốn thực hiện trách nhiệm chở người bị nạn đi cấp cứu cũng rất nhạy cảm, vì họ không thể loại trừ "làm ơn mắc oán", bị “đánh lận con đen” thành người gây ra TNGT,... Mà TNGT thì “muôn hình vạn trạng” về vị trí, địa điểm, thời gian, số người bị nạn,… Thế nên không phải trường hợp nào cũng quay được video clip làm chứng cứ chở người cấp cứu TNGT, như Thiếu tá Công an ở đầu bài viết.

Kể cả việc gọi điện thoại báo tin TNGT cho cơ quan Công an, Y tế, hoặc UBND nơi gần nhất (quy định trong mục c, khoản 2, điều 38, Luật Giao thông đường bộ), cũng không phải đơn giản. Thí dụ báo tin TNGT cho Công an, hoặc UBND nơi gần nhất là theo số điện thoại nào? Đã thế (nếu biết được số điện thoại), không phải cứ gọi điện đến là họ có người nhấc máy nghe luôn... Đó là 1 thực tế hiện nay.

Song tôi cho rằng đa số chúng ta, nếu ngẫu nhiên khi điều khiển xe đi qua nơi xảy ra TNGT, không nên sợ gì nhạy cảm, hãy cứ chở người bị nạn đi cấp cứu. Bởi vì cứu người TNGT là làm phúc như câu nói “cứu một người phúc đẳng hà sa”, nhiều hơn là trách nhiệm. Ngoài ra, đã là làm phúc thì đâu có sợ phải tội oan...

Sang một khía cạnh khác, tôi muốn kiến nghị lãnh đạo Bộ Công An cần quan tâm chỉ đạo thực hiện 1 số máy điện thoại để gọi báo TNGT. Thí dụ Công an có số máy 113, cứu hỏa có số máy 114 thì báo TNGT cần có số máy 11X, để góp phần cấp cứu kịp thời người bị nạn trên đường giao thông…

Độc giả Nguyễn Thành Lập

Bạn có góc nhìn hay trải nghiệm về việc đưa người tai nạn giao thông đi cấp cứu? Hãy chia sẻ bình luận ở dưới hoặc gửi bài viết về Ban Ô tô xe máy theo email: otoxemay@vietnamnet.vn. Các nội dung phù hợp sẽ được đăng tải. Xin cảm ơn!

Với người Việt, chiếc ô tô không chỉ là tài sản mà còn là cách để thể hiện đẳng cấp trong cuộc sống hàng ngày hay công việc, nên nếu chẳng may “bốc” phải biển số xấu thì bị coi là rất xúi quẩy, làm ăn kém may mắn. Từ đó, trong thâm tâm, mong muốn được mua biển số theo sở thích là nhu cầu có thực của người dân.

Tôi thấy rằng, nhu cầu trên là thiết thực và chính phủ nên đẩy nhanh việc cấp, đấu giá, thậm chí mua đi bán lại biển số như ở nước Úc (Australia) và nhiều nước đã làm. Không chỉ nhà nước thu được thuế, mà còn được lòng người dân, doanh nghiệp.

Nếu quyết tâm làm đấu giá biển số xe, tôi xin đóng góp 3 vấn đề đặt ra với Ban soạn thảo và cơ quan chịu trách nhiệm quản lý như sau:

Thứ nhất, liệu chúng ta có nên tiếp tục duy trì kiểu cấp biển theo đầu số của cấp hành chính các tỉnh thành như hiện nay hay không? Ví dụ, hiện biển số xe của Hà Nội là đầu số 29-30-31-32-40 hay Tp Hồ Chí Minh là 50,51,52..., Đà Nẵng là 43, Hải Phòng là 15-16.

Nếu hỏi ai đó là những người dân bình thường, không quan tâm lắm tới đầu số biển xe của tỉnh, thành phố thì những con số như trên sẽ khó nhận biết là được đăng ký ở đâu.

Lấy kinh nghiệm của nước Úc, nên chăng bỏ luôn những con số đại diện địa phương mà thay bằng việc ghi thành tên với cỡ chữ nhỏ hơn, phía bên trái, đặt dọc theo chiều biển, ví dụ: HÀ NỘI, TP HCM, HẢI PHÒNG, HÀ NAM, NINH BÌNH, HUẾ, … Như vậy, bất cứ ai nhìn vào cũng biết là chiếc xe đó đăng ký biển ở đâu, quản lý cũng tiện lợi, nhất là khi chạy trên các tuyến đường thu phí, thu phí tự động không dừng.

Thứ hai, cơ quan chức năng nên chăng chỉ nên quy định số lượng chữ, số hoặc cả chữ và số tối đa trên biển, còn lại để người dân tự quyết và chọn biển số cho mình, miễn là thoả mãn nguyên tắc “Ai đăng ký trước được trước”.

Việc ứng dụng Công nghệ thông tin (CNTT) hay chuyển hẳn cho khu vực tư nhân làm là vấn đề cũng nên được cân nhắc và xem xét. Đương nhiên là phải là các doanh nghiệp uy tín, có điều kiện và năng lực để thực hiện việc quản lý, đăng ký và cấp biển số. Nhà nước chỉ lo hậu kiểm và thu thuế nộp thẳng tài khoản ngân sách nhà nước. Tiện đôi đường mà lại ngăn ngừa tiêu cực.

Riêng các biển số đẹp thì nhà nước cần nắm giữ và tổ chức đấu giá công khai, ai trả cao thì được cấp, giữ, thậm chí mua đi bán lại, nhà nước chỉ thu thuế khi phát sinh thu nhập từ việc mua bán đó, bên cạnh khoản thuế thu hằng năm duy trì biển của chủ sở hữu xe.

Thứ ba,học tập kinh nghiệm Úc và nhiều nước khác, chúng ta cũng nên khuyến khích người dân chọn các biển số có thiết kế thể hiện một khẩu hiệu có dòng chữ nhỏ mà địa phương nơi cấp biển thấy tâm đắc, mong muốn, kiểu như “Hà Nội - thành phố vì hòa bình", "Đà Nẵng - thành phố đáng sống", "Hải Phòng - thành phố cảng"... Chắc chắn người dân sẽ rất tự hào khi có những biển số xe thể hiện tình yêu với quê hương của mình, thay vì chỉ đơn thuần là các con số, dòng chữ khô khan. 

Được biết dự thảo về cấp và đấu giá biển sổ đẹp tại Việt Nam đang được cơ quan chức năng đưa ra lấy ý kiến. Tuy nhiên, việc “thế nào là biển đẹp”, quy định nội dung, hình thức ra sao, giá thế nào, thu phí ra sao, giao ai quản lý sẽ là những điểm khó tránh khỏi tranh cãi, thảo luận.

Hy vọng các kinh nghiệm từ nước Úc trên đây sẽ là những gợi ý cho cơ quan chức năng tham khảo. Về phía cơ quan nhà nước, ngoài việc phải công khai hoá và minh bạch mọi hồ sơ, thủ tục để người dân thuận lợi khi đến làm thủ tục, cần thiết phải đẩy mạnh việc ứng dụng CNTT trong các khâu, các công đoạn của quá trình đăng ký, thực hiện liên thông thủ tục hành chính hoặc tập trung một đầu mối quản lý thống nhất (về lâu dài).

Bên cạnh đó, nhà nước cần đẩy mạnh việc thực hiện thanh toán không dùng tiền mặt đối với việc đăng ký, đăng kiểm, đấu giá, bán, mua biển số đẹp.

Việc dự thảo có đưa ra mức giá cho mua biển là 20-40 triệu đồng/biển số (tuỳ địa phương) nhưng lại không cho chuyển nhượng thì vô hình chung làm giảm hiệu quả của chính sách đấu giá biển số xe đẹp. Chưa kể việc đánh đồng giá biển số xe như vậy là chuyển thành mua bán tài sản, tạo thêm gánh nặng thuế, phí lên người mua xe trong khi thuế, phí khiến giá xe ô tô ở Việt Nam thuộc loại đắt đỏ hàng hàng đầu thế giới.

Cơ quan soạn thảo cần học tập kinh nghiệm các nước về việc cho phép tự do đăng ký biển số như phân tích ở trên, chỉ giữ lại một số biển đẹp để đấu giá tăng thu ngân sách cho Trung ương hoặc địa phương.

Tôi cho rằng đấu giá biển số đẹp sẽ chỉ là nửa vời nếu người sở hữu không được mua bán, trao đổi hay thậm chí giữ lại để đầu tư như một loại tài sản có thể phát sinh giá trị. Bởi lẽ không ai đi một chiếc xe cả đời cả, chưa kể phần nhiều người dân đều có tâm lý muốn sở hữu biển số yêu thích, được giữ lại khi thay xe mới.

Lê Minh Toàn(Sydney, Australia)

Bạn có góc nhìn (hoặc có trải nghiệm) nào về vấn đề trên? Hãy chia sẻ bài viết về Ban Ô tô xe máy theo email: otoxemay@vietnamnet.vn. Các nội dung phù hợp sẽ được đăng tải. Xin cảm ơn!

LTS: Độc giả Lê Minh Toàn, hiện đang sinh sống ở Sydney, Australia nêu ý kiến đóng góp về đấu giá biển số đẹp theo hướng minh bạch, thuận lợi cho người dân và hài hòa lợi ích cho nhà nước.

Ở Việt Nam, chuyện một ai đó may mắn “bốc” được một biển số “đẹp” có thể ví như như chơi xổ số, ngay lập tức nâng giá trị chiếc ô tô lên gấp nhiều lần. Thậm chí chủ xe còn được khen sở hữu "bàn tay vàng" trong làng bốc biển.

Với người Việt, chiếc ô tô không chỉ là tài sản mà còn là cách để thể hiện đẳng cấp trong cuộc sống hàng ngày hay công việc, nên nếu chẳng may “bốc” phải biển số xấu thì bị coi là rất xúi quẩy, làm ăn kém may mắn. Từ đó, trong thâm tâm, mong muốn được mua biển số theo sở thích là nhu cầu có thực của người dân.

Tôi thấy rằng, nhu cầu trên là thiết thực và chính phủ nên đẩy nhanh việc cấp, đấu giá, thậm chí mua đi bán lại biển số như ở nước Úc (Australia) và nhiều nước đã làm. Không chỉ nhà nước thu được thuế, mà còn được lòng người dân, doanh nghiệp.

Nếu quyết tâm làm đấu giá biển số xe, tôi xin đóng góp 3 vấn đề đặt ra với Ban soạn thảo và cơ quan chịu trách nhiệm quản lý như sau:

Thứ nhất, liệu chúng ta có nên tiếp tục duy trì kiểu cấp biển theo đầu số của cấp hành chính các tỉnh thành như hiện nay hay không? Ví dụ, hiện biển số xe của Hà Nội là đầu số 29-30-31-32-40 hay Tp Hồ Chí Minh là 50,51,52..., Đà Nẵng là 43, Hải Phòng là 15-16.

Nếu hỏi ai đó là những người dân bình thường, không quan tâm lắm tới đầu số biển xe của tỉnh, thành phố thì những con số như trên sẽ khó nhận biết là được đăng ký ở đâu.

Lấy kinh nghiệm của nước Úc, nên chăng bỏ luôn những con số đại diện địa phương mà thay bằng việc ghi thành tên với cỡ chữ nhỏ hơn, phía bên trái, đặt dọc theo chiều biển, ví dụ: HÀ NỘI, TP HCM, HẢI PHÒNG, HÀ NAM, NINH BÌNH, HUẾ, … Như vậy, bất cứ ai nhìn vào cũng biết là chiếc xe đó đăng ký biển ở đâu, quản lý cũng tiện lợi, nhất là khi chạy trên các tuyến đường thu phí, thu phí tự động không dừng.

Thứ hai, cơ quan chức năng nên chăng chỉ nên quy định số lượng chữ, số hoặc cả chữ và số tối đa trên biển, còn lại để người dân tự quyết và chọn biển số cho mình, miễn là thoả mãn nguyên tắc “Ai đăng ký trước được trước”.

Việc ứng dụng Công nghệ thông tin (CNTT) hay chuyển hẳn cho khu vực tư nhân làm là vấn đề cũng nên được cân nhắc và xem xét. Đương nhiên là phải là các doanh nghiệp uy tín, có điều kiện và năng lực để thực hiện việc quản lý, đăng ký và cấp biển số. Nhà nước chỉ lo hậu kiểm và thu thuế nộp thẳng tài khoản ngân sách nhà nước. Tiện đôi đường mà lại ngăn ngừa tiêu cực.

Riêng các biển số đẹp thì nhà nước cần nắm giữ và tổ chức đấu giá công khai, ai trả cao thì được cấp, giữ, thậm chí mua đi bán lại, nhà nước chỉ thu thuế khi phát sinh thu nhập từ việc mua bán đó, bên cạnh khoản thuế thu hằng năm duy trì biển của chủ sở hữu xe.

Thứ ba,học tập kinh nghiệm Úc và nhiều nước khác, chúng ta cũng nên khuyến khích người dân chọn các biển số có thiết kế thể hiện một khẩu hiệu có dòng chữ nhỏ mà địa phương nơi cấp biển thấy tâm đắc, mong muốn, kiểu như “Hà Nội - thành phố vì hòa bình", "Đà Nẵng - thành phố đáng sống", "Hải Phòng - thành phố cảng"... Chắc chắn người dân sẽ rất tự hào khi có những biển số xe thể hiện tình yêu với quê hương của mình, thay vì chỉ đơn thuần là các con số, dòng chữ khô khan. 

Được biết dự thảo về cấp và đấu giá biển sổ đẹp tại Việt Nam đang được cơ quan chức năng đưa ra lấy ý kiến. Tuy nhiên, việc “thế nào là biển đẹp”, quy định nội dung, hình thức ra sao, giá thế nào, thu phí ra sao, giao ai quản lý sẽ là những điểm khó tránh khỏi tranh cãi, thảo luận.

Hy vọng các kinh nghiệm từ nước Úc trên đây sẽ là những gợi ý cho cơ quan chức năng tham khảo. Về phía cơ quan nhà nước, ngoài việc phải công khai hoá và minh bạch mọi hồ sơ, thủ tục để người dân thuận lợi khi đến làm thủ tục, cần thiết phải đẩy mạnh việc ứng dụng CNTT trong các khâu, các công đoạn của quá trình đăng ký, thực hiện liên thông thủ tục hành chính hoặc tập trung một đầu mối quản lý thống nhất (về lâu dài).

Bên cạnh đó, nhà nước cần đẩy mạnh việc thực hiện thanh toán không dùng tiền mặt đối với việc đăng ký, đăng kiểm, đấu giá, bán, mua biển số đẹp.

Việc dự thảo có đưa ra mức giá cho mua biển là 20-40 triệu đồng/biển số (tuỳ địa phương) nhưng lại không cho chuyển nhượng thì vô hình chung làm giảm hiệu quả của chính sách đấu giá biển số xe đẹp. Chưa kể việc đánh đồng giá biển số xe như vậy là chuyển thành mua bán tài sản, tạo thêm gánh nặng thuế, phí lên người mua xe trong khi thuế, phí khiến giá xe ô tô ở Việt Nam thuộc loại đắt đỏ hàng hàng đầu thế giới.

Cơ quan soạn thảo cần học tập kinh nghiệm các nước về việc cho phép tự do đăng ký biển số như phân tích ở trên, chỉ giữ lại một số biển đẹp để đấu giá tăng thu ngân sách cho Trung ương hoặc địa phương.

Tôi cho rằng đấu giá biển số đẹp sẽ chỉ là nửa vời nếu người sở hữu không được mua bán, trao đổi hay thậm chí giữ lại để đầu tư như một loại tài sản có thể phát sinh giá trị. Bởi lẽ không ai đi một chiếc xe cả đời cả, chưa kể phần nhiều người dân đều có tâm lý muốn sở hữu biển số yêu thích, được giữ lại khi thay xe mới.

Lê Minh Toàn(Sydney, Australia)

Bạn có góc nhìn (hoặc có trải nghiệm) nào về vấn đề trên? Hãy chia sẻ bài viết về Ban Ô tô xe máy theo email: otoxemay@vietnamnet.vn. Các nội dung phù hợp sẽ được đăng tải. Xin cảm ơn!