Trời bây giờ chưa lạnh cũng không còn quá nóng, thậm chí tiết thu đang mát mẻ, khắp nơi các nhiếp ảnh gia say sưa chụp ảnh những tia nắng thu xuyên qua vòm lá... cớ sao lại "đổ cho" thời tiết khắc nghiệt.

Nhưng chính là nó. Bụi. Trong không khí có nhiều bụi thì ánh sáng mới rõ nét thành tia (giới nhiếp ảnh gọi là có ray). Bụi là nguyên nhân gây ra bệnh lý hô hấp và tim mạch khi tiết trời vào thu ở miền Bắc. Tác nhân này thỉnh thoảng bùng lên thành nỗi lo cho cả cộng đồng rồi lại bị quên lãng, thay vì được nghiên cứu để cải thiện, nên cứ đến mùa lại lơ lửng bay lên, gây bệnh cho con người.

Thời tôi đi học, môn vệ sinh dịch tễ chú trọng đến vấn đề phân, nước, rác, và ba diệt: diệt ruồi, diệt muỗi, diệt chuột. Bụi chỉ xuất hiện trong các bài học về công nhân hít phải nhiều bụi đá, gây bệnh bụi phổi.

Nhiều năm sau đó, kiến thức về vệ sinh môi trường bổ sung nhiều tác nhân mới như hóa chất, thuốc trừ sâu, ô nhiễm nguồn nước, thậm chí cả ô nhiễm tiếng ồn. Nhưng bụi vẫn ít được để ý. Vào giai đoạn 2010-2020, tình trạng ô nhiễm bụi đã được một số nhà khoa học nghiên cứu, nhưng dư luận xã hội chưa mấy quan tâm.

Đầu năm 2019, tổ chức IQAir công bố một báo cáo rằng Hà Nội ô nhiễm bụi mịn cao hàng thứ hai Đông Nam Á, chỉ xếp sau Jakarta, khiến dư luận bùng lên tranh cãi. Phần đông ý kiến phản bác, coi đây là số liệu cục bộ, không đại diện cho toàn thành phố.

Nhưng dần dà, người ta nhận ra báo cáo kia đã đánh động một vấn đề từ trước tới giờ chưa được quan tâm đến: ô nhiễm bụi. Nhiều người thậm chí lần đầu tiên biết đến từ "bụi mịn". Ứng dụng theo dõi chất lượng không khí của IQAir được tải về nhiều. Người dân tự mua sắm khẩu trang N95.

Các bộ ngành họp với thành phố, đề ra giải pháp như: di dời các cơ sở ô nhiễm khỏi nội đô, quy định tiêu chuẩn khí thải đối với ôtô nhằm hạn chế tối đa mức độ xả thải của phương tiện giao thông, yêu cầu các công trình xây dựng che chắn kỹ, giảm thiểu bụi, vật liệu xây dựng.

Đại dịch Covid-19 ập đến sau đó, nhấn chìm nỗi lo bụi mịn. Các phương án chống ô nhiễm đang nằm trên giấy cũng dần dà bị lãng quên.

Tôi nhắc lại một chút về tác hại của bụi mịn. Bụi mịn là những hạt bụi rất nhỏ, đường kính dưới 2,5 µm (bằng 1/30 đường kính sợi tóc), viết tắt là PM 2.5. Hạt bụi siêu mịn còn nhỏ hơn nữa, dưới 1µm, PM1.0. Ô nhiễm bụi mịn đặc biệt tăng mạnh vào những tháng thu đông, khi không khí hanh khô, gió quẩn làm tăng cường phát tán và duy trì bụi. Bụi mịn có đợt kéo dài nhiều ngày liền tạo nên hiện tượng sương mù ô nhiễm, không liên quan đến sương mù do thời tiết lạnh.

Các hạt bụi này có kích thước siêu nhỏ nên vượt qua tất cả hàng rào bảo vệ của phổi mà đi tận vào phế nang, thậm chí xuyên qua phế nang vào máu gây nên nhiều bệnh về hô hấp và tim mạch như viêm phế quản, viêm phổi, hen, nhồi máu cơ tim, đột quỵ, ung thư...

Phân tích Báo cáo Gánh nặng Bệnh tật Toàn cầu (Aaron Cohen et al., 2017) chỉ ra số người chết bởi phơi nhiễm PM2.5 ở Việt Nam từ 1990 đến 2015 có xu hướng tăng, từ mức trên 26.000 người/năm lên trên 42.000 người/năm.

Để đánh giá ô nhiễm không khí nói chung, nhiều nước trên thế giới đã sử dụng bộ tiêu chí AQI (Air Quality Index) của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA), dựa trên 5 yếu tố ô nhiễm không khí, trong đó nồng độ bụi mịn là yếu tố quan trọng. Việc dùng chung một bộ chỉ số giúp đơn giản hóa việc so sánh chất lượng không khí giữa các nước.

Bộ chỉ số này cho điểm và mã hóa bằng màu giúp cho người dân nhanh chóng nắm bắt được mức độ ô nhiễm. Điểm số AQI 0-50 là màu xanh, tốt cho sức khỏe, 51-100 là màu vàng, chấp nhận được. 101-150 là màu cam, không tốt cho sức khỏe của nhóm nhạy cảm. 151-200 là màu đỏ, không tốt, khuyến cáo mọi người tránh ra ngoài đường, không mở cửa sổ. 201-300 là màu tím, rất có hại cho sức khỏe.

Từ khi được đánh động về bụi mịn ở Hà Nội đến nay, tình hình không có nhiều cải thiện, nếu không muốn nói là ngày càng xấu hơn. Nếu vào năm 2019, có những ngày chỉ số ô nhiễm bụi mịn của Hà Nội đứng thứ hai Đông Nam Á, thì sau 5 năm, vào tháng 9, 10/2024, Hà Nội có nhiều ngày ô nhiễm ở mức cao của thế giới, chỉ số AQI nhiều ngày ở mức đỏ, cá biệt có ngày ở mức tím.

Để phòng chống bụi mịn, người dân được khuyến cáo không nên ra khỏi nhà, đóng kín cửa, bật máy lọc không khí, đeo khẩu trang N95... nhưng đều là những lời khuyên sách vở. Thực tế, hàng triệu người hàng ngày vẫn phải ra đường mưu sinh, tiếp tục di chuyển làm việc trong bầu không khí ô nhiễm đó và tiếp tục làm cho không khí ô nhiễm nặng hơn.

Tất cả biện pháp mà các bộ ngành đưa ra từ những năm trước vẫn hoàn toàn đúng, nhưng bao giờ thì những điều đúng đắn ấy được thi hành.

Giảm mật độ dân cư vùng lõi của Hà Nội là yếu tố quan trọng nhất. Giảm được mật độ dân cư thì mới giảm được mật độ giao thông, mới tăng được diện tích cây xanh trên đầu người. Cây xanh có tác dụng rất lớn trong việc chống ô nhiễm không khí do hấp thu các khí độc, bắt giữ bụi. Mật độ cây xanh bình quân đầu người của trung tâm Hà Nội hiện khá thấp, chưa tới hai mét vuông một người, thấp hơn tiêu chuẩn Việt Nam là 6-7 m2 , càng thấp hơn so với tiêu chuẩn thế giới 15- 20 m2.

Nội đô lịch sử hiện rất thiếu diện tích cho trường học và cây xanh, chỉ còn trông chờ vào việc di dời cơ quan và nhà máy ra ngoại ô. Tuy nhiên thực tế phát triển của Hà Nội thời gian qua cho thấy điều ngược lại: nhà cao tầng tiếp tục chất thêm tải vào nội đô, làm tăng mật độ dân cư, tăng mật độ giao thông, góp phần lý giải tại sao Hà Nội ngày càng ô nhiễm.

Chính quyền đã có những chương trình phát triển công viên, tăng diện tích cây xanh, chuẩn bị hạn chế xe có động cơ đốt trong vào nội đô. Tuy nhiên tốc độ thực hiện các giải pháp chưa theo kịp tốc độ tăng trưởng phát thải của thành phố.

Nhìn từ phía người dân, tôi thấy có mấy điều mỗi cá nhân đều có thể đóng góp. Trước hết là tất cả xe cơ giới phải được rửa sạch. Nên tạo điều kiện xây dựng các điểm rửa xe tự động ở ngoại thành để phun rửa xe trước khi vào trong phố. Ngoài ra, cũng nên khởi động lại kế hoạch rửa đường. Các trục đường lớn phải được phun rửa hàng ngày. Rửa xe và rửa đường sẽ góp phần giảm lượng bụi phát tán khi lưu thông.

Nên hạn chế xe xăng, tiến tới cấm hoàn toàn xe máy ở nội đô. Việc này đã có kế hoạch, với dự kiến đưa 12 quận nội thành vào vùng hạn chế phát thải. Vấn đề là tạo ra các giải pháp an sinh đi kèm, bởi kế sinh nhai của người dân hiện nay vẫn phụ thuộc lớn vào phương tiện cá nhân. Bên cạnh đó, cũng cần siết chặt vấn đề đăng kiểm, để loại bỏ triệt để các phương tiện không đáp ứng tiêu chuẩn khí thải. Đây sẽ là một trong những bộ giải pháp quan trọng, vì theo số liệu của Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, trong 5 nguồn phát thải gây ô nhiễm không khí trên địa bàn thành phố Hà Nội, nguồn giao thông chiếm tới 56%.

Việc cuối cùng có thể làm ngay là tăng cường các mảng xanh. Nội đô không còn đất để trồng cây nhưng có thể tận dụng một diện tích rất lớn chưa được phủ xanh, là các mái nhà. Hoàn toàn có thể vận động người dân trồng các loại cây xanh cỡ nhỏ, cây dây leo trên các tầng mái, vừa chống nóng, vừa tăng diện tích cây xanh cho thành phố, góp phần giảm ô nhiễm.

Những ngày này, theo dõi chất lượng không khí của nhiều thành phố lớn trên thế giới, tôi thấy phần lớn đều đạt màu xanh. Bắc Kinh mấy năm trước còn là điểm nóng về ô nhiễm của Trung Quốc, nay chỉ số không khí đã chuyển xanh. Chúng ta cũng có thể hy vọng Hà Nội sẽ xanh lại, nếu cả chính quyền và người dân cùng góp sức.

Quan Thế Dân

Số đầu tiên Madame Show - Chuyện kể thứ nhất: Những đường chim baygồm 5 câu chuyện nhỏ là những chuyện tình có thật trong lịch sử lẫn huyền sử, truyền thuyết dân gian gồm: Mai Nương - Hoàng Tùng, Tâm - Thảo (chuyện tình hồ Than thở), Vua Bảo Đại - Hoàng hậu Nam Phương, Lê Uyên - Phương và K’lang - H'biang (truyền thuyết núi Langbiang của tộc K’Ho).

Năm câu chuyện được nối nhau bằng phần kể chuyện của Trác Thúy Miêu. Ngoài vai trò dẫn chuyện, chị còn tương tác với nhân vật, khán giả và tạo sự kết nối đôi bên.

Theo MC, "chất kết dính" của 5 chuyện tình là tứ "sự trở về của những linh hồn". Chị và các nghệ sĩ muốn đưa người xem vào thế giới huyền bí mà chân thật của chương trình. 

Ê-kíp thực hiện Madame Shownhư câu trả lời cho câu hỏi: "Bạn yêu Đà Lạt nhưng bạn đã bao giờ hiểu Đà Lạt?". Số đầu tiên xoay quanh từ khóa "tình yêu", qua đó giúp khán giả thêm hiểu và đồng cảm những câu chuyện tình sâu đậm và day dứt tại phố sương.

Chương trình cũng dành một phần thời lượng tái hiện cuộc đời và tôn vinh bác sĩ Alexandre Yersin - người có công tìm ra Đà Lạt.

Khi Trác Thúy Miêu giới thiệu về chợ Đà Lạt, các nhân viên trong ê-kíp đóng giả tiểu thương chạy ùa xuống khán đài mời người xem những món quà vặt đặc sản nơi đây. 

Chương trình dài vỏn vẹn 60 phút. Dù điều kiện thời tiết không thuận lợi với mưa rả rích, Trác Thúy Miêu cùng dàn nghệ sĩ vẫn tập trung biểu diễn, níu giữ người xem đến phút cuối cùng. 

Trác Thúy Miêu dẫn chuyện dưới mưa

Đào, Phở và Piano vừa được Cục Điện ảnh và Bộ Văn hóa chọn là đại diện Việt Nam tham dự vòng sơ tuyển hạng mục Phim truyện quốc tế tại Oscar 2025 sau khi bộ phim giành số điểm cao nhất từ Hội đồng tuyển chọn. 

Trước đó, Cục Điện ảnh đã nhận đ­ược thư mời của Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Hoa Kỳ - AMPAS về việc gửi 1 phim truyện đại diện cho quốc gia Việt Nam tham dự vòng sơ tuyển giải Oscar cho hạng mục Phim truyện quốc tế lần thứ 97.

Cục Điện ảnh đã thông báo trên website của Cục về việc gửi phim đăng ký tuyển chọn phim Việt đi Oscar từ ngày 9/8/2024 và nhận được 4 phim đăng ký tham dự gồm: Đào, Phở và Piano, Cái giá của hạnh phúc, Lật mặt 7: Một điều ướcvà Mai.

Ngày 23/9/2024, Hội đồng tuyển chọn đã làm việc và chọn Đào, Phở và Piano đại diện cho Việt Nam đi Oscar 2025. Theo Quyết định số 2779/QĐ-BVHTTDL ngày 25/9/2024 của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Công ty Cổ phần Phim truyện I phối hợp với Cục Điện ảnh sẽ đăng ký phim tham dự, gửi tài liệu theo quy định và gửi các bản phim DCP, đĩa phim có phụ đề tiếng Anh cho BTC Oscar lần thứ 97 trước ngày 2/10/2024.

Đào, Phở và Pianora rạp dịp Tết Nguyên đán và ngay lập tức gây ra cơn sốt phòng vé nhiều tuần liền. Đây là bộ phim do Nhà nước đặt hàng ăn khách nhất trong lịch sử khi các rạp liên tục phải tăng suất chiếu, việc mua vé trong những ngày đầu chiếu thí điểm ở Trung tâm chiếu phim Quốc gia Hà Nội trở thành việc bất khả thi với nhiều người. Lần đầu tiên người ta chứng kiến cảnh khán giả, trong đó phần đông là khán giả trẻ xếp hàng dài để mua vé xem Đào, Phở và Piano.

Không chỉ gây sốt phòng vé, phim còn tham gia nhiều liên hoan phim và giải thưởng điện ảnh trong nước suốt thời gian qua và giành giải Bông sen Bạc tại Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ 23 tổ chức ở Đà Lạt tháng 11/2023. 

Đào, Phở và Piano do Phi Tiến Sơn viết kịch bản và đạo diễn. Phim khắc họa những khoảnh khắc dữ dội và hào hùng trong cuộc chiến đấu 60 ngày đêm của quân và dân Thủ đô Hà Nội (năm 1946 -1947), vào những ngày cuối cùng trước khi quân ta rút lên chiến khu Việt Bắc. Các chiến sĩ quyết tử của Trung đoàn Thủ đô đã chiến đấu với tinh thần “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh”.  

Đào, Phở và Pianođược đầu tư kinh phí 20 tỷ đồng và thu về 22 tỷ đồng doanh thu để nộp về ngân sách. Đây cũng là bộ phim đề tài lịch sử được làm từ ngân sách nhà nước có doanh thu cao nhất từ trước đến nay. 

Một trích đoạn trong phim (Nguồn: Doãn Quốc Đam):

"Hai vợ chồng đều hốt hoảng, vợ không còn tỉnh táo nữa. Tôi vừa động viên vợ, vừa bế con trai", người chồng nhớ lại.

Dù luống cuống, anh Thành đặt con lên bụng vợ, rồi bế cả hai mẹ con vào phòng ngủ đắp chăn giữ ấm. Không kịp gọi cấp cứu, anh lao ra đầu ngõ tìm taxi đưa vợ đi bệnh viện.

Trong giây phút hoảng loạn, anh nói không nên lời, chỉ biết nhờ các tài xế giúp đỡ. Tuy nhiên, có xe bận chở khách, xe khác không hiểu ý anh nói nên từ chối.

Anh Thành bất lực, định quay về nhà, nhưng chạy cố thêm một đoạn, ra trung tâm thương mại gần đó. Thấy một tài xế công nghệ vừa trả khách, anh vội chạy đến nhờ giúp đỡ và được đồng ý.

Đến nơi, tài xế Q. vội quay đầu xe, cùng anh Thành dìu sản phụ và bé trai lên xe rồi chở đến Bệnh viện Bạch Mai nhanh nhất có thể. Nghĩ lại hoàn cảnh này, anh Thành nói "vẫn cảm thấy sợ", không biết sao lúc đó bản thân đủ bình tĩnh để xử lý sự việc.

Đến bệnh viện, nam tài xế giúp anh Thành đỡ hai mẹ con lên cáng an toàn rồi đẩy vào Khoa Cấp cứu. Xong việc, anh nhanh chóng rời đi, không lấy tiền phí hay để lại thông tin liên lạc.

"Sau khi lo xong cho vợ con, tôi chạy ra thì không thấy tài xế đâu, tìm mãi không thấy anh để gửi lời cảm ơn", anh Thành kể.

Về nhà, anh trích xuất camera tìm thông tin biển số xe của tài xế, đăng tải câu chuyện lên mạng xã hội, mong tìm thấy vị ân nhân đã "cứu hai mạng người nhà mình".

Vợ chồng Trang đã liên lạc với tổng đài của hãng để nhờ tìm thông tin. Khi liên lạc được, tài xế B.N.Q. cho hay không nhận hậu tạ, chúc mẹ con Trang khỏe mạnh và bình an.

"Ai cũng sẽ hành động như vậy trong hoàn cảnh đấy thôi. Chúc em bé mạnh khỏe và mau ăn chóng lớn nhé. Cũng là chữ duyên, hai mẹ con bình an là điều tuyệt vời nhất", anh Q. nói.

Đại diện Xanh SM xác nhận anh B.N.Q. là tài xế của hãng. Đơn vị đã tuyên dương, khen thưởng hành động của anh Q.

"Chúng tôi hi vọng lan tỏa hành động đẹp của tài xế, người tốt cần được tuyên dương để lan rộng nghĩa cử cao đẹp", vị đại diện nói.

Con trai của vợ chồng anh Thành nặng 2,8kg, được bố mẹ đặt tên Nguyễn Sỹ Thanh. Bé có tên gọi ở nhà là "Batman", tức "Người Dơi", vì được... đẻ "rơi" ở nhà và "nổi tiếng nhất Khoa Cấp cứu". 

"Con và bố mẹ đã vượt qua mọi sóng gió. Bác tài xế đã trở thành đại ân nhân của gia đình", anh Thành chia sẻ.

Người được hỗ trợ là trẻ em dưới 16 tuổi có cha hoặc mẹ hoặc cả cha và mẹ là đoàn viên, người lao động có giao kết hợp đồng lao động tử vong do bão Yagi.

Trường hợp đoàn viên, người lao động tử vong nhận con nuôi thì phải đảm bảo đầy đủ các thủ tục của pháp lý về điều kiện, trình tự, thủ tục. Trường hợp nếu cả cha và mẹ mất nhưng chỉ có 1 người là đoàn viên, người lao động thì vẫn được hưởng chính sách này.

Sổ tiết kiệm được giao cho người giám hộ hợp pháp của trẻ đứng tên bao gồm cha hoặc mẹ, hoặc người giám hộ hợp pháp do cơ quan có thẩm quyền xác nhận.

Hàng năm, vào đầu năm học mới hoặc dịp Tết Nguyên đán, công đoàn phối hợp với người giám hộ rút lãi suất tiền gửi để trao cho các cháu, tất toán sổ và giao số tiền gốc khi các cháu đủ 18 tuổi.

Trong trường hợp các cháu đã chuyển nơi ở khác thì người giám hộ có trách nhiệm nhận sổ và chăm lo cho các cháu theo quy định.

Trẻ em dưới 16 tuổi có cha hoặc mẹ tử vong được tặng sổ tiết kiệm trị giá 10 triệu đồng/cháu.

Bên cạnh đó, trẻ em dưới 16 tuổi có cả cha và mẹ là đoàn viên, người lao động tử vong được tặng sổ tiết kiệm trị giá 20 triệu đồng/cháu (bao gồm cả trường hợp cha hoặc mẹ là người đơn thân).

Thời điểm thực hiện hỗ trợ và thời gian tính tuổi trẻ em được hỗ trợ trước ngày 31/12.

Nghệ sĩ Phan Thanh Liêm, đời thứ 7 của gia đình có truyền thống biểu diễn múa rối nước, con nghệ nhân Phan Văn Ngải - tác giả nhà thủy đình lưu động và hình tượng chú Tễu trưng bày tại Bảo tàng Louvre (Pháp).

Nhận ra sự hạn chế của mô hình này cồng kềnh, khó di chuyển, anh đã mày mò sáng tạo ra mô hình sân khấu múa rối nước thu nhỏ, ra mắt vào năm 2000. Suốt 24 năm qua, sân khấu thu nhỏ cơ động của anh đã biểu diễn trong và ngoài nước, đặc biệt phục vụ các em nhỏ ở vùng sâu, vùng xa thiếu thốn những chương trình nghệ thuật giải trí. .

Theo Giáo sư Hoàng Chương, Phan Thanh Liêm là nghệ sĩ mang con rối đi nước ngoài nhiều nhất Việt Nam. Anh có 2 cơ sở biểu diễn tại tư gia ở Khâm Thiên và Thạch Bàn (Hà Nội), là "nhà hát nhỏ" kiêm "bảo tàng thu nhỏ" về múa rối nước, nơi khách có thể tìm hiểu và tự tay điều khiển con rối.

Nghệ sĩ Hoàng Hương Giang là cháu nội nhạc sĩ Hoàng Giác, cháu họ nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm và con gái nhà nghiên cứu Hoàng Nhuận Kỳ. Cô từng làm tiếp viên hàng không và nhận thấy người nước ngoài yêu thích múa rối nước Việt Nam. Trong khi đó, các phường rối truyền thống ở Bắc Bộ dần biến mất.

Trăn trở về sự biến mất của các phường rối, cô muốn lưu giữ và đưa múa rối nước đến gần hơn với khán giả. Hoàng Hương Giang tìm đến nghệ sĩ Phan Thanh Liêm học hỏi, rồi đưa sân khấu múa rối nước vào TPHCM phục vụ khán giả và cùng phường rối của mình đến các trường học, bệnh viện, trung tâm thiếu nhi phục vụ các em nhỏ.

Trích phần biểu diễn của nghệ sĩ Phan Thanh Liêm và học trò: