LTS: Không biết từ bao giờ, nhịp đời trong hẻm nhỏ Sài thành nhẹ nhàng đi vào thơ ca nhạc họa. 

Hẻm Sài thành từ những năm 1960 hệt như lời ca khúc Xóm đêm: “Đêm khuya ngõ sâu như không màu” và “Hắt hiu vàng ánh điện câu” của nhạc sĩ Phạm Đình Chương.

Đó có thể gọi là khoảng thời gian “đời nghèo mà vui” của người lao động nghèo, dân tứ xứ tìm về nương náu trong những con hẻm nhỏ.

Biến thiên lịch sử khoác lên các con hẻm “hắt hiu” một vòng đời mới: hiện đại, văn minh và nghĩa tình.

Tuyến bài Hẻm nhỏ Sài thành lưu dấu cổ kimcủa VietNamNetgóp nhặt chuyện xưa chuyện nay, nhắc nhớ “đặc sản” hẻm của Sài Gòn - TP.HCM.

Kỳ 1 - Chuyện ở khu đất dữ Sài Gòn xưa: Người đẹp vào quán bar, nhóm trai chờ đầu hẻm

Kỳ 2 - Chuyện khó tin về những gã giang hồ ở khu đất dữ Sài Gòn xưa

Một thời trộm cướp nhảy tàu

Gác chắn đường sắt Bắc - Nam trên đường Trần Văn Đang (Phường 11, Quận 3, TP.HCM) thường được gọi là Cống Bà Xếp, có mật độ xe cộ lưu thông dày đặc.

Đây là gác chắn cuối của tuyến đường sắt Bắc - Nam trước khi vào ga Sài Gòn. 

Cống Bà Xếp có 2 đường ray song song, một đường là tuyến chính và một đường ray phụ nằm cạnh, nối từ Xí nghiệp Toa xe Sài Gòn đến ga Sài Gòn. Vì vậy, số lượng tàu và đầu tàu di chuyển qua đây nhiều hơn các gác chắn khác.

Những đặc điểm trên khiến mức độ tiếng ồn ở khu vực Cống Bà Xếp cao hơn nhiều nơi khác. Tuy nhiên, ở giữa 2 đường ray vẫn hình thành khu dân cư kéo dài từ gác chắn đến đường Trường Sa - Hoàng Sa. 

Một mặt của khu dân cư này thuộc trục hẻm chính 239 Trần Văn Đang, tiếp giáp tuyến đường sắt Bắc - Nam. Cách đường tàu, khu dân cư đối diện cũng thuộc con hẻm này. Đây là điểm đặc biệt, một con hẻm ôm trọn đường ray xe lửa.

Ngoài những đặc điểm trên, khu vực Cống Bà Xếp từng được biết đến là vùng đất dữ, nhà cửa lụp xụp, tồi tàn. Ông Lê Hoàng Dũng (51 tuổi) - bảo vệ dân phố của Khu phố 4, Phường 11, khẳng định: “Đúng là trước năm 1975 và vài chục năm sau thống nhất đất nước, Cống Bà Xếp có rất nhiều tệ nạn xã hội”.

Ông Dũng cho biết, nguồn gốc tên gọi Cống Bà Xếp xuất phát từ câu chuyện truyền miệng của người xưa. Hơn 100 năm trước, vợ của một sếp lớn ở ga Hòa Hưng bỏ tiền làm cống thoát nước cho dân. Để ghi ơn của bà, người dân nơi đây đặt tên là Cống Bà Xếp (đọc đúng là Sếp nhưng người dân đọc chệch thành Xếp).

Xe lửa trước khi vào ga Sài Gòn phải giảm tốc từ gác chắn Cống Bà Xếp. Khi tàu chạy chậm lại, các đối tượng bất hảo tìm cách nhảy lên, cướp giật tài sản của khách.

Thu được chiến lợi phẩm, các đối tượng xấu nhanh chóng lẩn trốn vào "ma trận" hẻm ngoằn ngoèo xung quanh.

Ông Dũng nhớ lại: “Cha mẹ tôi kể, thời đó, cướp nhảy lên tàu, chạy trên nóc tàu rầm rầm. Bọn chúng chui vào cửa sổ, giật dây chuyền, cướp tiền bạc của hành khách.

Trước khi vào gác chắn Cống Bà Xếp, lực lượng bảo vệ, công an trên tàu phải thủ súng, thiết bị chống trả cướp. Thế nhưng, khu vực này cây cối um tùm, nhiều đường hẻm thông ra các kênh, khó đề phòng, truy quét tội phạm”.

Xích lô không dám chở khách vào hẻm

Những năm 1960, người dân Sài thành nghe đến Cống Bà Xếp đều sợ khiếp vía. Thậm chí, xe lam, xích lô… cũng không dám chở khách vào đây.

Ông Dũng chia sẻ: “Ông bà, cha mẹ của tôi đều sinh sống ở Cống Bà Xếp. Tôi cũng sinh ra và lớn lên ở đây. Cha mẹ tôi kể lại, thời chế độ cũ, cư dân chỗ này khổ dữ lắm. Dân tứ xứ, nhặt ve chai, phế liệu… sống qua ngày. 

20-21h, nhà nào cũng đóng cửa thật chặt, không dám bước ra đường. Ở đâu cũng có người tốt người xấu nhưng lúc đó, phải nói tệ nạn xã hội rất căng thẳng. 

Qua nhiều năm, nhờ nỗ lực của chính quyền nên khu vực đổi thay theo hướng tích cực”.

Bà Võ Thị Vân (80 tuổi) ngụ tại số 239/38 Trần Văn Đang hơn 60 năm nay. Bà Vân quê ở Hậu Nghĩa, Long An. Sau khi kết hôn, bà theo chồng về Sài Gòn sinh sống.

Ở đây, bà làm nghề thợ may, chồng theo ngành cảnh sát. Đồng lương của cả hai eo hẹp, không đủ tiền mua nhà.

Biết khu Cống Bà Xếp bát nháo, nhà đất rẻ, không ai thèm mua, vợ chồng bà đánh liều đến xem.

Không đủ tiền mua nhà nơi khác, cả hai đành mua một căn ngay cạnh đường ray xe lửa. Căn nhà có giá 20 nghìn đồng, rất rẻ so với giá cả thị trường thời đó.

“Đất hẻm đường ray xe lửa rẻ như bèo nhưng không ai dám mua. Chúng tôi không có tiền mới chui vào đây. Ngày trước, khu này nhiều giang hồ, nhất là xóm Miên ở đối diện”, bà Vân kể.

Ông Dũng khẳng định, ông làm bảo vệ dân phố hơn 20 năm, từ lúc khu vực này còn lộn xộn. Ông đã cùng nhiều người dân hỗ trợ chính quyền, công an địa phương triệt phá các ổ nhóm tội phạm.

Thời điểm Cống Bà Xếp còn là đất dữ, nhà cửa xây cất kiểu nhà sàn, đường lót ván, ẩm thấp. Đến những năm 1990, giá nhà đất ở đây vẫn rẻ, chỉ 1-2 chỉ vàng.

“Lúc đó, nhà cạnh đường ray xe lửa rất ồn ào và đầy rẫy tệ nạn nên cho cũng không ai lấy. Dù đông đúc dân cư nhưng không có mặt bằng kinh doanh, buôn bán. Sau này, Nhà nước làm hàng rào đường sắt, an ninh trật tự ổn định thì giá nhà tăng vọt, tấc đất tấc vàng”, ông Dũng nói.

Hiện tại, người dân quanh gác chắn Trần Văn Đang không còn ám ảnh cảnh trộm cướp. Họ mãi ghi nhớ những kỷ niệm nghèo khó ở hẻm đường tàu.

Kỳ 4: 5 đứa trẻ nhặt phế liệu và chuyện đau lòng nơi hẻm đường tàu Sài Gòn xưa 

Tan làm, nhịn đói đến hẻm nhỏ Sài Gòn tặng quà: 'Còn rất nhiều người khổ'

Tan giờ làm, nhóm thiện nguyện tạm quên cái đói, những mệt mỏi cuối ngày luồn hẻm đến gửi quà, nhu yếu phẩm cho người khó khăn, chưa thể phục hồi sau dịch bệnh.

Gây ấn tượng người tham quan triển lãm được thiết kế bặt thiệp, tịnh mặc và tao nhã. Hơn 100 tác phẩm thư pháp của thiền sư Thích Nhất Hạnh được bày biện lớp lang, mạch lạc, tạo cho người xem cảm giác như một hành trình thẩm thấu thư pháp của vị thiền sư. Góp mặt trong sự kiện khai mạc là sư cô Chân Không - đệ tử chân truyền của thiền sư Thích Nhất Hạnh và thầy Pháp Nguyện - thị giả thân cận nhất của ông. 

Từ sự thân cận với thiền sư, thầy Pháp Nguyện thuyết minh về từng tác phẩm thư pháp tưởng như rất giản đơn nhưng lại giàu nội dung. Chẳng hạn, bức thư pháp Một ngón chân nhúc nhích là bức cuối cùng, được Thích Nhất Hạnh viết ngày 15/10/2014 từ việc ngón chân có thể nhúc nhích sau một thời gian bàn chân phải bất động trong bệnh viện. Bức thư pháp nhắc nhở con người trân quý những gì mình đang có, không nên đợi đến khi đau bệnh mới biết quý cái nhúc nhích của ngón chân. 

Thiền sư Thích Nhất Hạnh viết thư pháp bằng nhiều thứ tiếng như Anh, Pháp, Đức, Hà Lan... nhưng nhiều nhất vẫn là tiếng Việt và tiếng Anh. Những bức thư pháp tiếng Anh như những thành ngữ, ngắn nhưng có tính triết lý cao. Chẳng hạn, bức Are you sure?được chú giải rằng mỗi người cần cân nhắc về quan điểm cá nhân của mình trước khi nói ra. Theo đó, 90% nhận xét, đánh giá của chúng ta về sự vật, sự việc, con người có thể không đúng.

Các bức Breathe, you are alive; The tears I shed yesterday have become rain; Be beautiful, be yourself; I have arrived, I am home...từng được triển lãm tại Pháp, Đức, Canada, Mỹ, Thái Lan, Đài Loan và Hồng Kông, nhận sự yêu thích nồng nhiệt. Thư pháp của ông được nhiều người tâm đắc, thỉnh đặt trang trọng trong gia đình và cả nơi làm việc.

Giữa không gian triển lãm là 6 pháp cụ như thiền quýt, cây bắp và hạt bắp, hộp diêm và "ngọn lửa nhỏ", búa và đinh,... của thiền sư Thích Nhất Hạnh khi giảng về thiền. Chẳng hạn, búa và đinh tượng trưng cho tay trái và tay phải của con người. Tay này đau chắc chắn tay còn lại cũng chịu cùng nỗi đau không phân biệt. Từ đó, sư ông ngụ ý về sự yêu thương vô điều kiện giữa người và người. 

Thầy Pháp Nguyện nói rằng theo thời gian, đường nét thư pháp của thiền sư Thích Nhất Hạnh có sự chuyển hóa rõ rệt, thong dong và tự tại hơn. Sư ông quan niệm giữa cuộc đời vốn quá phức tạp, ông viết thư pháp sao cho người xem có thể nhìn vào hiểu ngay, không phải cố đoán mò chữ gì. 

Khu vực triển lãm còn có phòng thiền và không gian thiền trà. Khi uống trà, con người "có mặt, ngồi yên và tiếp xúc với giây phút hiện tại". Chính giây phút ấy là sự bình yên. 

Tại đây còn trưng bày hơn 145 đầu sách tiếng Việt của thiền sư Thích Nhất Hạnh. Hầu hết các đầu sách bán chạy nhất của ông như An lạc từng bước chân, Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, Giận, Chúa ngàn đời, Bụt ngàn đời...đều được trưng bày.

Sư ông từng nói về thư pháp của mình: “Trong thư pháp của tôi, có mực, trà, hít thở, chánh niệm và sự tập trung. Viết thư pháp là một môn thiền định. Tôi viết các từ hoặc câu mà có thể nhắc nhở mọi người về sự thực tập chánh niệm. Khi viết thư pháp, tôi luôn tìm cách viết như thế nào để có thể chế tác và duy trì được năng lượng niệm, định, tuệ và từ bi trong suốt thời gian viết".

Bài và ảnh: Gia Bảo

Trị liệu tinh thần với sách của thiền sư Thích Nhất Hạnh

Cuốn sách được chắp bút bởi thiền sư Thích Nhất Hạnh đúc kết nhiều phương pháp trị liệu tinh thần hữu ích dành cho những ai đang có những thương tổn trong tâm lý.  

Minh họa: Anny Nhi

Sinh ra với giới tính nữ song từ nhỏ, tôi biết mình muốn làm một chàng trai. Tôi luôn thích để tóc ngắn, mặc đồ nam. Hiện, tôi chưa thực hiện phẫu thuật chuyển giới, chỉ ăn mặc như con trai.

3 tháng trước, tôi từ quê lên Long An làm việc. Trong công ty có một đồng nghiệp nam khá đứng tuổi. Không chắc ông ta có rõ về giới tính của tôi hay không nhưng hễ thấy tôi đứng ở khu vực rửa tay, ông ta đi ngang đều cố ý đưa tay chạm vào ngực tôi.

Hành động đó đã diễn ra 3 lần. Vì không muốn làm mất lòng ai hay sinh chuyện, tôi không dám phản kháng, chỉ kể lại cho một số người thân quen.

Mấy hôm trước, tôi đi nhậu cùng vài cô chú trong công ty. Có vẻ một chú đã nghe được chuyện tôi bị quấy rối nên kể lại với mọi người trong bàn nhậu.

"Sau này nó còn làm như vậy cứ méc (mách) tao, tao xử lý cho".

"Hôm nay mình đi nhậu, sau này là anh em, có việc gì cứ nói với anh, đừng có sợ gì hết".

Mọi người đều bức xúc khi nghe chuyện, kiên quyết nói sẽ bảo vệ tôi. Có mấy người trước giờ chỉ nói chuyện vài câu, chưa đến mức thân quen cũng bênh vực, cổ vũ tôi nhiều lắm.

Lần đầu tiên xa nhà, đi làm, tôi may mắn khi gặp được nhiều người tốt, yêu thương tôi như vậy. Là người thuộc cộng đồng LGBT, tôi thực sự cảm thấy hạnh phúc.

(Minh Sương, Long An)

Theo Zing