Mark Zuckerberg điều trần trước Thượng viện Mỹ tại Tòa nhà văn phòng Thượng viện Hart ở Capitol Hill, Washington DC vào rạng sáng ngày hôm nay (11/4) theo giờ Việt Nam.

Facebook có phải một dịch vụ độc quyền? Mark Zuckerberg có nghĩ nền tảng của mình đi theo thiên hướng tự do hay không? Tại sao tôi lại đột nhiên thấy quảng cáo chocolate xuất hiện trên khắp Facebook? Tôi có nhiều bạn như tôi tưởng không? Facebook có theo dõi những email tôi gửi đi qua WhatsApp không?

Đó mới chỉ là một số câu hỏi được các Thượng nghị sĩ đưa ra cho CEO Facebook Mark Zuckerberg trong buổi điều trần ngày hôm nay. Đó cũng là những bằng chứng rõ ràng nhất cho thấy việc điều tiết Facebook sẽ rất phức tạp: Các nhà hoạch định chính sách không hiểu rõ vấn đề lớn nhất của Facebook là gì – và thậm chí họ còn không hiểu Facebook đã và đang làm những gì.

Zuckerberg, 33 tuổi, đã phải trả lời chất vấn trước 44 Thượng Nghị sĩ trong phiên điều trần chung của Ủy ban Thương mại, Khoa học và Vận tải và Ủy ban Tư pháp Thượng viện vào ngày hôm nay. Anh đã xin lỗi, một lần nữa, vì những hành động của Facebook và cam kết minh bạch những gì mà nền tảng mạng xã hội lớn nhất thế giới đã làm, đang làm và sẽ làm để giải quyết tình hình.

Nhưng không phải những hành động của Zuckerberg thu hút được nhiều sự chú ý nhất. Những câu trả lời của anh đã được lên kịch bản trước rất kỹ lưỡng với hàng trăm trang giấy, và đa số chúng đã xuất hiện trên khắp các mặt báo suốt thời gian qua. Điều đáng chú ý hơn chính là những câu hỏi chất vấn mà các Thượng Nghị sĩ đã đưa ra cho Mark Zuckerberg, những câu hỏi đầy "ngô nghê", thiếu nhất quán và không đúng trọng tâm.

"Làm thế nào mà anh duy trì được một mô hình kinh doanh mà người dùng không trả phí cho dịch vụ?",Thượng Nghị sĩ Orrin Hatch (R-UT) hỏi Mark Zuckerberg.

"Thưa Thượng Nghị sĩ, chúng tôi chạy quảng cáo",Zuckerberg trả lời sau một chút ngập ngừng, đồng thời nở một nụ cười tươi.

Mục đích chính của phiên điều trần là về quyền riêng tư trên mạng xã hội và việc sử dụng, lạm dụng dữ liệu người dùng. Mô hình kinh doanh dựa trên quảng cáo từ những dữ liệu đó của Facebook là một khái niệm vô cùng cơ bản.

"Anh Zuckerberg, một tạp chí mà tôi mới mở ra gần đây có đi kèm với một đĩa mềm cho tôi 30 giờ miễn phí của một thứ gì đó gọi là America On-Line. Nó có giống với Facebook không?"

"Thật đáng buồn khi các Thượng Nghị sĩ phải gọi hẳn Mark Zuckerberg ra để giải thích cho họ cách thức hoạt động của Facebook chỉ vì con cháu của họ không chịu nghe điện thoại".

"Có một điều rất rõ ràng trong buổi điều trần Facebook. Nhiều Thượng Nghị sĩ của Ủy ban không hiểu mọi thứ hoạt động như thế nào, chỉ biết đọc những câu hỏi đã được nhân viên soạn trước và có rất ít khả năng hỏi xoáy sâu hơn vào vấn đề".

Ở trên là những phản ứng của cộng đồng mạng về phiên điều trần của Mark Zuckerberg. Nếu bạn hỏi mỗi người trong số 44 Thượng Nghị sĩ tham gia phiên điều trần, nhiều khả năng bạn sẽ có 44 câu trả lời khác nhau về việc chính xác thì vấn đề của Facebook là gì. Phiên điều trần, ít ra thì trên lý thuyết, phải xoay quanh việc Facebook đã thi hành các chính sách bảo mật dữ liệu như thế nào, và scandal với Cambridge Analytica. Tuy nhiên, các câu hỏi của Thượng viện lại rất thiếu nhất quán, sai trọng tâm và thậm chí là "ngô nghê" đến nỗi bạn hoàn toàn có thể trả lời bằng cách... tra Google.

Một số người dùng Twitter đã rất nhanh chóng chỉ ra rằng nguyên nhân dẫn đến những câu hỏi kỳ quặc này của Thượng viện là vì các Thượng Nghị sĩ không phải là "những con người của kỷ nguyên số". Độ tuổi trung bình của các nhà lập pháp tại phiên điều trần là 62, còn độ tuổi trung vị của các chủ tịch và thành viên của hai Ủy ban Thượng viện chủ trì phiên điều trần là gần 80.

"Theo tính toán của tôi, độ tuổi trung bình của các Thượng nghị sĩ đã đặt câu hỏi cho Zuckerberg cho đến thời điểm này là 71 tuổi"

Tất nhiên, những câu hỏi đầy hoang mang và ngô nghê ấy của các Thượng Nghị sĩ là khá buồn cười, nhưng đồng thời đó cũng là điều rất dễ hiểu. Rất nhiều người không hiểu hoặc có tầm hiểu biết rất hạn hẹp về cách thức vận hành của Facebook, điều gì xảy ra với dữ liệu của họ, và họ có thể làm gì để bảo vệ quyền riêng tư của mình.

"Tuy bạn hoàn toàn có thể "dìm hàng" các Thượng Nghị sĩ đã lớn tuổi vì những câu hỏi ngớ ngẩn của họ về Facebook, đây chính là mức độ hiểu biết của đa số mọi người về một thứ mà họ dùng hàng ngày. Lẽ ra bạn không cần phải là một chuyên gia về công nghệ để có thể hiểu về quyền riêng tư của các dữ liệu trực tuyến".

Hơn hết, phiên điều trần ngày hôm nay cũng cho thấy việc điều tiết Facebook sẽ khó đến nhường nào. Các nhà lập pháp có một vài lựa chọn khả thi, bao gồm một án phạt khổng lồ từ Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC), ban hành các bộ luật mới, thậm chí sửa đổi các bộ luật Liên bang để đảm bảo rằng các nền tảng phải chịu trách nhiệm cho những gì đã được đăng lên.

Nhưng nếu chúng ta không thể nhất trí về vấn đề, làm sao chúng ta có thể tìm ra phương án giải quyết?

Đường cáp chạy dọc bờ biển châu Phi đến châu Âu (ACE) dài hơn 17.000 km, nối 22 quốc gia từ Pháp tới Nam Phi, đã gặp sự cố vào ngày 30/3. Truy cập Internet đã bị ngưng trệ một phần với cư dân của Sierra Leon và hoàn toàn với Mauritani.

Sự cố này cũng ảnh hưởng tới dịch vụ tại Bờ Biển Ngà, Senegal, Guinea Xích Đạo, Guinea Bissau, Liberia, Gambia và Benin, theo thống kê của Oracle. Phương thức tuyến cáp này bị ảnh hưởng là chưa rõ ràng. Nhưng chính phủ Sierra Leon được cho là đã triển khai việc chặn Internet trong tối ngày 31/3 nhằm gây ảnh hưởng lên cuộc bầu cử đang diễn ra tại thời điểm đó.

Đổ cả trăm triệu vào iFan

“Tôi không rủ rê nhiều người chơi cùng, chỉ có một số anh em thân thiết. Tuy nhiên, anh em bỏ ít, mỗi người chỉ vài chục triệu. Tôi dính nặng nhất, khoảng 600 triệu đồng. Trước đó, tôi cũng từng mất trắng khoảng 1,2 tỷ đồng khi Bitconnect bị sập”, anh Tân nói, vẻ mặt đầy đăm chiêu.

Màn hình anh Tân chuyển khoản gần 300 triệu đồng cho "chân rết" của Lê Ngọc Tuấn để đầu tư vào iFan. Ảnh:Thành Duy.

Khoảng 10 phút sau khi cuộc trò chuyện bắt đầu, a Tân nhận một cuộc gọi tư vấn mua xe. Nghe giọng nói trôi chảy và giàu sức thuyết phục, ai cũng hiểu được anh là một người lão luyện trong nghề.

“Đừng nghĩ những người đổ tiền vào iFan đều là ‘gà’. Rất nhiều người tham gia dự án mà tôi biết đều có thu nhập và địa vị khá trong xã hội. ICO không giống bán hàng đa cấp. Những người bán hàng đa cấp thường chẳng có gì trong tay, chém gió về các khoản tiền trên trời còn ở đây là người thật việc thật. Họ kiếm được tiền tỷ, mua nhà, tậu xe là những thứ chúng tôi có thể thấy được”, anh Tân nói.

Theo anh này, anh biết đến dự án iFan và nhân vật Lê Ngọc Tuấn (hiện được nhiều người gọi là Tuấn scam) thông qua mạng xã hội. “10 dự án Tuấn tham gia trước đây thì có đến 9 dự án thành công. Tiền lãi nhân 30, 40 lần là chuyện bình thường. Có dự án lên đến 100 lần. Đó là cơ sở để chúng tôi tin tưởng”.

Anh Tân cho biết mình là một trong số những người tham gia vào sự kiện cực kỳ hoành tráng tổ chức tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia của Tuấn và các cộng sự hồi tháng 12/2017.

Theo anh Tân, anh dành 3 tháng để nghiên cứu về thị trường tiền số, trước khi quyết định tham gia. Những dự án trước, Tuấn chỉ kéo về để ăn hoa hồng nhưng với iFan thì Tuấn làm trực tiếp. Thông thường với các dự án nước ngoài, những người như anh Tân chỉ đổ vài nghìn USD, nhiều nhất là 5.000 USD nhưng khi nghe Tuấn hô hào với những thông điệp như “dự án sân nhà”, “không để anh em Việt Nam mất tiền”, họ mới đổ một lượng tiền lớn.

iFan liên tục dụ dỗ người dùng, cam kết về mức lợi nhuận gấp 10 đến 50 lần tiền vốn. Ảnh chụp màn hình.

Tổng số tiền anh Tân đổ vào iFan là khoảng 600 triệu, bao gồm 300 triệu chuyển tiền, khoảng 100 triệu đưa tiền mặt cho chân rết của Tuấn và lượng Bitcoin tương đương 200 triệu đồng.

Không tìm hiểu thông tin

“Tất nhiên, mình phải trách mình trước vì không tìm hiểu kỹ thông tin dự án. Chẳng hạn, chỉ cần tìm kiếm trên mạng về cái tên Vũ Hữu Lợi - người tự xưng là giám đốc mảng gì đó của công ty Tuấn - là sẽ phát hiện ra người này gắn liền với khá nhiều trò lừa đảo trước đó”, anh Tân nói.

Khi được hỏi anh biết gì về ứng dụng mà iFan phát hành, a Tân lắc đầu và khẳng định, mình và nhiều người khác đã quá sơ suất khi không tìm hiểu xem dự án lấy tiền đâu để trả cho nhà đầu tư.

“Cũng chỉ tại tôi tham và quá tin tưởng vào Tuấn. Không ai nghĩ đứng đầu một group lớn như thế, uy tín cao lại bán cả danh dự, lương tâm để lừa đảo người chơi. Trước đó, Tuấn đã rất giàu rồi”, anh nói.

Những hóa đơn chuyển tiền với hạn mức lên đến cả tỷ đồng được chia sẻ trên các nhóm nhà đầu tư iFan để tăng độ tin cậy.