Giữa tháng 5, Bệnh viện Chợ Rẫy (TP.HCM) tiếp nhận bệnh nhân 34 tuổi từ Bình Thuận chuyển đến vì bí tiểu, yếu mỏi cơ, đau bụng, nôn ói sau khi ăn nấm mà tưởng đông trùng hạ thảo.

Người bệnh ăn hơn 10 cây nấm mọc ra từ xác nhộng ve sầu và cấp cứu ở địa phương. Bệnh nhân được điều trị hỗ trợ triệu chứng vì bệnh không có thuốc giải độc đặc hiệu. Các bác sĩ cũng không thể xác định chính xác là loại nấm nào gây ngộ độc cho trường hợp này, chẩn đoán chủ yếu dựa vào bệnh sử và triệu chứng ngộ độc.

Nấm hay nhộng ve sầu gây độc? 

Theo Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Thủy Ngân, Phó trưởng Khoa Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy, khi ve sầu đẻ trứng vào trong đất, trứng phát triển thành ấu trùng, bên cạnh các bào tử nấm.

Những loài nấm này tấn công và sống ký sinh trên vật chủ, thay thế các mô của vật chủ và mọc ra các thân cây dài. Nấm sẽ hút chất dinh dưỡng từ vật chủ khiến vật chủ chết và phát triển lớn lên bên ngoài của cơ thể vật chủ. Tùy theo loại nấm ký sinh mà chúng có thể bổ dưỡng hoặc gây độc cho con người. 

Phân tích kỹ hơn, Tiến sĩ, dược sĩ Nguyễn Thành Triết (Bộ môn Dược học cổ truyền, Đại học Y Dược TP.HCM) cho biết, có nhiều loại nấm khác nhau nằm trong chi Cordyceps. Tuy nhiên, người ta chỉ dùng 2 loại nấm thuộc chi này để làm đông trùng hạ thải gồm nấm C. sinensis mọc tự nhiên ở Tây Tạng và C.militaris (loại đang dùng cấy trồng ở Việt Nam). 

Hai loại nấm này được cho ký sinh trên các giá thể khác nhau (côn trùng). Riêng tại Việt Nam đã có đến 60 loại giá thể để tạo ra đông trùng hạ thảo, phổ biến là giá thể từ tằm. Hàn Quốc từng có nghiên cứu cấy đông trùng hạ thảo trên gạo lứt. 

Các loại nấm khác thuộc chi Cordyceps không được dùng cho mục đích trên, thậm chí có loại có thể sinh độc tính. 

Một số tình huống có thể gây hại cho người dùng như nấm dùng để nuôi cấy đông trùng hạ thảo không phải C. sinensis và C.militaris; nấm sinh độc tính khi ký sinh lên giá thể; bản thân giá thể có độc...

Ông cũng cho rằng trước đây từng rải rác có người bị ngộ độc nấm vì nhầm là đông trùng hạ thảo. Gần đây, các trường hợp này tăng hơn có một phần nguyên nhân do thông tin quảng cáo thiếu kiểm soát trên mạng xã hội.

“Một số người bán dược liệu nói rằng đào được mấy con đông trùng hạ thảo trong rừng rồi rao bán, tăng giá cao hơn. Đông trùng hạ thảo đã phổ biến hơn trước nên người ta tin rồi mua về uống và ngộ độc. 

Vì vậy, người dân muốn sử dụng đúng đông trùng hạ thảo phải mua loại rõ ràng về nguồn gốc, xuất xứ, bắt buộc có giấy kiểm định loại nấm, hoạt chất... để đảm bảo an toàn”, Tiến sĩ Triết nói.

Suýt chết vì ăn nhộng ve sầu mà tưởng đông trùng hạ thảo

Học sinh, phụ huynh sẽ được chọn sách giáo khoa theo nguyện vọng

Sách giáo khoa mới: Các nhóm tác giả đang vừa viết vừa điều chỉnh

Các nước Á - Âu không đâu làm sách giáo khoa như ta

Việt Nam in sách giáo khoa quá phung phí

Ông Đỗ Minh Hoàng giải thích Sở GD-ĐT TP.HCM chỉ làm công việc lựa chọn, giới thiệu các thầy cô có nhiều năm kinh nghiệm thực tế, có trình độ giảng dạy để cùng tham gia viết sách và phản biện. Từ xưa đến nay, điều thiếu nhất của SGK là tính thực tế, người viết SGK thường chưa được đi dạy. Do vậy Sở GD-ĐT tham gia làm bộ sách này ở góc độ chuyên môn để bổ sung sự thiếu vắng đó.

Ông Đỗ Minh Hoàng, Chánh văn phòng Sở GD-ĐT TP.HCM khẳng định bản chất bộ SGK của TP.HCM nhưng thực chất là do Sở GD-ĐT TP.HCM phối hợp với NXB giáo dục Việt Nam thực hiện (Ảnh: Lê Huyền)

Phóng viên: Thưa ông, vậy bộ sách mà giáo viên TP.HCM  đang chuẩn bị tham gia biên soạn có định hướng như thế nào?

- Ông Đỗ Minh Hoàng: Bộ SGK này sẽ viết theo định hướng phát triển năng lực của từng học sinh, tăng cường tính ứng dụng, giảm lý thuyết hàn lâm trong những bộ môn liên quan đến khoa học.

Một số môn học sẽ gắn với giáo dục lịch sử địa phương, lịch sử Đảng bộ Sài Gòn - Gia Định; gắn với công tác giáo dục khởi nghiệp, với điều kiện kinh tế xã hội, ứng dụng khoa học kỹ thuật. Như vậy bộ sách này không chỉ phù hợp với TP.HCM mà phù hợp với đặc điểm vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.

Đội ngũ giáo viên TP.HCM tham gia làm bộ sách đã chuẩn bị ra sao?

- Về cơ bản, chúng tôi đã chuẩn bị đầy đủ, kể cả chủ biên riêng cho từng bộ môn. Nhưng quyết định lựa chọn người nào là của NXB Giáo dục Việt Nam, vì họ là đơn vị chủ biên của bộ sách còn chúng tôi chỉ là đơn vị phối hợp, phản biện, cung cấp giáo viên, tham gia ý tưởng để xây dựng. Tất cả mặt kinh phí về mặt phát hành, xin phê duyệt bộ sách cũng là NXB làm.

Như ông nói, đây là bộ sách không chỉ phù hợp cho TP.HCM mà cả vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, vậy đội ngũ giáo viên các tỉnh khác có tham gia viết không?

- Hiện nay, chúng tôi chỉ tuyển chọn riêng giáo viên của TP.HCM; còn những giáo viên ở các tỉnh thành có tham gia hay không là do NXB Giáo dục Việt Nam sẽ mời. Nhưng chúng tôi khẳng định để phù hợp cho vùng kinh tế trọng điểm phía Nam thì chỉ là những người TP.HCM.

Do chưa có chương trình môn học nên chúng tôi đang lấy SGK giáo khoa cũ viết lại. Sau khi viết lại thì giáo viên mang ra giảng dạy thử nghiệm với phương pháp mới hiện nay xem sự chấp nhận của học sinh như thế nào. Có nghĩa là chúng tôi vẫn đang làm những chuyện cũ nhưng theo phương pháp mới, để xem có áp được chương trình khung chi tiết của Bộ GD-ĐT hay không. Như vậy, khi có chương trình môn học chi tiết thì chỉ cần viết SGK.

Lựa chọn bộ sách nào là quyền của tổ bộ môn

Vậy bộ sách mà giáo viên TP.HCM sẽ biên soạn có kịp cho năm học tới không thưa ông?

- Hiện tại, Bộ GD-ĐT vẫn chưa công bố chương trình môn học nên chắc chắn năm 2019 chúng tôi vẫn chưa có sách.

Hơn nữa, sách viết xong cũng cần phải phê duyệt và thẩm định.

Chúng tôi tham gia viết sách không chỉ để cho học sinh TP.HCM, không bắt buộc học sinh TP.HCM lựa chọn. Lựa chọn bộ sách nào là quyền của thầy cô giảng dạy.

"Nguyên tắc của chúng tôi giáo viên phải là người quyết định dạy học sinh bằng sách nào" (Ảnh: Lê Huyền)

Thầy cô sẽ lựa chọn bộ sách phù hợp cho học sinh của mình. Đương nhiên, khi có cơ chế nhiều thầy cô trong trường cùng lựa chọn nhiều bộ sách khác nhau thì tổ bộ môn sẽ phải quyết định.

Tư duy của chúng tôi thầy cô là người lựa chọn bộ sách nào phù hợp với học sinh và người quyết định chọn bộ sách nào.

Ông có thể khái quát những nội dung riêng biệt mà TP.HCM sẽ đưa vào bộ sách này?

- Hiện tại, chúng tôi chưa thể nói cụ thể vì chưa có chương trình môn học chi tiết của Bộ GD-ĐT. Nhưng có những nội dung mà chúng tôi sẽ đưa vào sách, như phần lịch sử sẽ có lịch sử Đảng bộ Sài Gòn- Gia Định; lịch sử hơn 300 năm phát triển của vùng đất phía Nam. Rồi cụ thể giáo dục ngoài nhà trường thì đưa ra những môn nào để phù hợp với học sinh TP.HCM. Đặc biệt chúng tôi sẽ đẩy mạnh giáo dục khởi nghiệp để mỗi học sinh theo đúng chủ trương của Chính phủ. vì học sinh chúng tôi có điều kiện nhất.

Hiện tại TP.HCM đang có bộ tài liệu dạy học. Vậy bộ SGK do giáo viên TP.HCM tham gia biên soạn có dựa trên nội dung này hay không?

- Đương nhiên là dựa trên nội dung bộ tài liệu đã được Sở GD-ĐT TP.HCM biên soạn. Tuy nhiên, chúng tôi sẽ biên soạn lại để hình ảnh sinh động hơn, các ví dụ minh họa phù hợp hơn, từ ngữ sử dụng phù hợp với học sinh thành phố.  Sách in ra cũng sẽ bắt mắt, đẹp hơn. Bộ sách này cũng được xây dựng trên kinh nghiệm của các thầy cô đã có nhiều năm giảng dạy, do vậy việc tăng tính ứng dụng sẽ chuẩn hơn rất nhiều.

Giáo viên sẽ lựa chọn sách cho học sinh

TP.HCM tạo cơ chế cho các trường học, các giáo viên tự chủ lựa chọn sách giáo khoa và tài liệu dạy học ra sao trong cả hiện tại lẫn tương lai như thế nào, thưa ông?

- Nguyên tắc chung của chúng tôi là giáo viên phải là người quyết định dạy học sinh bằng sách nào.

Sắp tới đây, bước đầu có thể Hội đồng sư phạm nhà trường sẽ quyết định lựa chọn sách nào. Khi quen thuộc rồi thì giáo viên lựa chọn. Có thể  chọn sách Vật lý của TP.HCM soạn, còn sách Hóa của nhóm khác chẳng hạn. Giáo viên phải quyết định vì chúng ta đang dạy theo định hướng phát triển năng lực học sinh.  Không thể cứ mãi cầm tay chỉ việc vì sẽ không bao giờ lớn.

Hiện Bộ GD-ĐT đang xây dựng thông tư hướng dẫn việc lựa chọn sách giáo khoa theo hướng giao quyền lựa chọn cho cơ sở theo nguyện vọng của học sinh, phụ huynh. Ông nghĩ sao về điều này? 

- Tôi không đồng ý! Tôi nghĩ rằng việc chuyên môn hãy để chuyên môn lựa chọn vì họ được đào tạo để làm việc đó.

Phụ huynh có thể rất giỏi nhưng giỏi ở lĩnh vực khác hoặc một phụ huynh giỏi ở việc đó nhưng các phụ huynh khác không giỏi. Nếu giao cho phụ huynh chọn sách giáo khoa thì khác nào đổ trách nhiệm?

-Xin cảm ơn ông!

Lê Huyền (Thực hiện)

Người thầy biên soạn bộ sách giáo khoa nổi tiếng nhất nước Mỹ

William McGuffey là một nhà giáo dục của thế kỷ 19. Ông nổi tiếng với vai trò là tác giả của bộ sách giáo khoa dành cho học sinh tiểu học được sử dụng rộng khắp đầu tiên trong các trường học của Mỹ.