Nhìn lại 'cảm hứng di sản' và thời trang Việt

May mắn hơn Q., khi tính mạng bị đe dọa, H. liều mình chạy trốn và được người của tổ chức Rồng Xanh đưa về Việt Nam.

H., 20 tuổi, đến từ Sơn La, là lao động tự do. Khi có người rủ sang Campuchia làm công việc nhẹ nhàng, lương tháng 10-15 triệu đồng, không mất chi phí gì, H. ngay lập tức đồng ý.

Chỉ vài ngày sau, H. nhận ra mình phải đi lừa người ta gửi tiết kiệm lãi suất cao qua mạng. Không làm được việc, H. bị tính tiền ăn ở và nợ bọn chúng một số tiền lớn.

Liên lạc về gia đình ở Việt Nam, H. chỉ được gửi cho một ít tiền, đủ để kéo dài thời gian vì gia đình cậu ở vùng sâu vùng xa, hoàn cảnh cũng rất khó khăn. Đến hạn trả nợ, thấy có nguy cơ bị chuyển sang khu vực tam giác vàng để bán cho chủ khác, H. sợ quá, làm liều.

Đêm đó, cậu nhảy qua bức tường 3m để ra ngoài và bị thương. H. cố lết đến một chỗ kín, nhắn tin, gọi điện về cho các nhân viên xã hội của Rồng Xanh. Sau đó, cậu được tổ chức tìm cách hỗ trợ trở về nước.

“Về đến đây, chúng tôi đưa em vào bệnh viện để băng bó luôn” – anh Nguyễn Quang Anh, nhân viên của Rồng Xanh kể lại.

Các nạn nhân của mua bán người qua biên giới thường rơi vào 2 trường hợp như của Q. hoặc H. Với Q., nếu em không thể chạy thoát ra khỏi “sào huyệt” của bọn chúng, cơ hội để trở về Việt Nam là rất khó.

Tuy nhiên, theo ông Đỗ Duy Vị, vấn đề quan trọng hơn được đặt ra là: Sau khi được giải cứu, các nạn nhân sẽ làm gì tiếp theo để thay đổi cuộc đời mình?

“Có những nạn nhân bị lừa tới 2 lần, bởi vì sau khi về, họ vẫn mắc kẹt trong tình cảnh tuyệt vọng về sinh kế, nhà cửa... Họ chấp nhận liều mình một lần nữa, coi như là một canh bạc mới. Chừng nào họ còn chưa có việc làm ổn định, thì họ vẫn còn khao khát ra đi để kiếm tiền giúp bản thân và gia đình thoát khỏi đói nghèo.

Chúng ta phải ở trong hoàn cảnh của họ mới có thể hiểu được khi người ta bế tắc, người ta có thể làm mọi thứ, kể cả những hành động được báo trước là nguy hiểm tới tính mạng” – ông Đỗ Duy Vị chia sẻ.

Theo CEO của Rồng Xanh, đó chính là lý do mà nếu chỉ cảnh báo, giải cứu thôi thì chưa đủ. “Phòng chống mua bán người không chỉ đơn thuần là tuyên truyền, chia sẻ hay giải cứu, mà còn là nâng cao nhận thức, tạo cơ hội việc làm, học tập, sinh kế… cho cộng đồng yếu thế và những người dễ bị tổn thương. Việc giải cứu nạn nhân về nhà sẽ không có nhiều ý nghĩa nếu như chúng ta không giúp họ giải quyết cái gốc của vấn đề. Và đó là câu chuyện dài hơi, cần sự phối hợp của nhiều cơ quan, ban ngành”.

Ông Vị cho biết, hiện tại, Rồng Xanh đang cùng với ban ngành địa phương ở các tỉnh miền núi thiết lập, xây dựng các mô hình phòng chống mua bán người, bao gồm các hoạt động: hỗ trợ sinh kế, cấp học bổng, hỗ trợ người nghèo xây nhà, hỗ trợ việc làm… Sứ mệnh mà tổ chức đặt ra là chấm dứt nạn mua bán người ở Việt Nam.

Bị lừa sang bên kia biên giới: Suýt mất thận, bỏ mạng không ai hay

Self-help là dòng sách có lịch sử hơn 200 năm và đã trở thành một phần của văn hóa Mỹ, thậm chí là văn hóa đọc thế giới. Tuy nhiên dòng sách này chủ yếu để phát triển bản thân chứ không nhằm phê phán hay rao giảng giáo điều với người khác. Sự phê phán chỉ gây nên ức chế không cần thiết trong các mối quan hệ của người đọc. Tình trạng thất vọng về người khác khi so sánh với những gì sách viết là hậu quả của một trong nhiều ngộ nhận phổ biến về dòng sách này.

Ngộ nhận thứ hai là sách self-help có tác dụng. Một số nghiên cứu về hiệu ứng giả dược tâm lý (placebo) cho thấy với đa số mọi người, sách self-help không có tác dụng, dù người đọc có thể không nghĩ vậy. Sách vẽ ra viễn cảnh tươi sáng về sự thay đổi của cả thế giới khi ta chỉ cần thay đổi nhỏ. Điều này tạo nên sự tự tin ở người đọc, khiến cho họ cảm thấy thế giới thôi thù địch với mình. Trên thực tế thì môi trường có thể thay đổi theo ứng xử của cá nhân, nhưng thế giới vẫn vậy, không vì sự thay đổi nội tại trong họ mà khác biệt; không ghét họ hơn hôm qua, và cũng không yêu họ hơn ngày mai. Nếu vấn đề của một người là thiếu nợ thì sách self-help không giúp gì được trực tiếp. Xét về yếu tố tâm lý học tích cực, sách self-help là có lợi cho người đọc. Tuy nhiên, rất nhanh, người đọc sẽ cảm thấy tự tôn chính mình hơn và tìm mua thêm các cuốn khác, như nghiện thuốc. Lúc đó, loại sách này không còn hiệu ứng chữa lành mà có thể đẩy người đọc vào thế giới ảo tưởng. Nhiều học giả phê phán sách self-help thường kể câu chuyện một chiều, thậm chí là giả tưởng. Sách thôi thúc người đọc bắt chước, làm theo mà không tính tới rủi ro, điển hình là các sách dạy làm giàu.

Ngộ nhận thứ ba là: sách bán chạy là sách tốt. Loại sách này thường rất ít dựa trên các nghiên cứu bài bản, dù một số tự nhận như vậy. Các đầu sách bán chạy thông thường là vì được viết tốt, bút pháp lôi cuốn và có lối kể chuyện ấn tượng. Thông điệp và phương pháp đề cập trong cuốn sách có thể không chính xác, thậm chí thường xuyên tự mâu thuẫn hoặc mâu thuẫn với sách khác. Điển hình là có người viết về sức mạnh của việc không quan tâm rồi sau đó lại viết về sức mạnh của việc quan tâm. Một số lý giải tâm lý cho rằng không có giải pháp nào đúng cho mọi trường hợp, nên các tác giả cố gắng đề cập tới từ nhiều khía cạnh. Đây là một lời cảnh tỉnh cho độc giả, hãy đọc sách self-help với cái đầu lạnh. Đừng vội vã thử các phương pháp chỉ vì chúng được đề cập tới trong sách. Hãy nghĩ tới an toàn của bạn, người thân và các mối quan hệ xung quanh.

Tuy nhiên như đã nói ở đầu, loại sách này vẫn có tác dụng nếu biết đọc đúng cách. Một nghiên cứu của Đại học Erasmus Rotterdam chỉ ra rằng các sách tập trung vào vấn đề cụ thể (problem-focused) là có chứng cứ khoa học cho thấy tác dụng. Còn các cuốn sách tập trung vào quá trình phát triển (growth-oriented) thường cho thấy hiệu quả lẫn lộn.

Sách self-help khích lệ con người phải thay đổi, nhưng sự thay đổi này cần được cân nhắc sau quá trình nghiền ngẫm cẩn thận. Không nên để áp lực thay đổi đè nát lên mục tiêu. Ví dụ ta cần thay đổi để gia đình được hạnh phúc hơn thì mọi việc cũng cần có lộ trình, dục tốc bất đạt. Đặc biệt không nên ép người thân phải thực hiện được như trong sách, để rồi không được thì quay ra than trách, gây ức chế cho nhau.

Thành công ở đời thực không thể đạt được chỉ bằng việc đắm chìm vào thế giới trong sách.

Tô Thức

Chị Nguyễn Thu Trà, phụ huynh ở TPHCM cho hay, một tiết mục văn nghệ của học sinh dành để tri ân thầy cô với chi phí gần 22 triệu đồng là không cần thiết và rõ ràng gây áp lực cho phụ huynh.

Theo thông tin, lớp được tài trợ 3 triệu, cần thêm gần 19 triệu đồng. Nếu lớp 40 học sinh, tính ra mỗi em góp gần 500.000 đồng, số tiền không nhỏ với nhiều gia đình. Chưa nói đến việc phụ huynh đã đóng quỹ lớp trước đó. 

Việc chuẩn bị một tiết mục văn nghệ tặng thầy cô như vậy, chị Trà cho rằng gây áp lực về tiền bạc lẫn công sức, thời gian của phụ huynh và học sinh. Trong bối cảnh này, người được tri ân là thầy cô cũng khó mà vui nổi.

Không chỉ ở một tiết mục văn nghệ chi phí gần 22 triệu đồng, những khoản vận động hướng đến cảm ơn, tri ân thầy cô trong dịp lễ 20/11 kéo theo nhiều tâm tư, nỗi lòng... 

Đó không chỉ là một tiết mục văn nghệ mà còn có thể là những buổi liên hoan, những chiếc phong bì, những món quà…

Có thể kể đến sự việc Ban đại diện cha mẹ học sinh Trường THCS Mạc Đĩnh Chi, quận Tân Bình, TPHCM kêu gọi tổ chức tiệc tri ân ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11 mới đây.

Khi thông tin "phụ huynh vận động tổ chức tiệc 20/11 cho thầy cô" lan truyền trên mạng xã hội, lãnh đạo Trường THCS Mạc Đĩnh Chi đã có thông báo phản hồi từ chối việc tri ân này của Ban đại diện.

Nhà trường cũng bày tỏ muốn tập trung vào việc giảng dạy, cũng như tổ chức các hoạt động giảng dạy và giáo dục cho học sinh trong thời gian tới, để đảm bảo sự phát triển toàn diện cho các em.

Hay danh sách dự chi quỹ phụ huynh của một lớp 2 tại Trường Tiểu học Võ Thị Sáu, quận 7, TPHCM đầu năm học này cũng cho thấy, tiền quỹ phụ huynh nặng nhất khoản chi phong bì để "tri ân thầy cô các ngày lễ lớn trong năm".

Ban đại diện phụ huynh liệt kê ra một năm có đến 6 ngày lễ gồm 20/10, 20/11, Tết Dương lịch, Tết Âm lịch, ngày 8/3 và dịp tổng kết năm đều có khoản "phong bì" cho giáo viên chủ nhiệm, bảo mẫu, bộ môn với mức chi dao động từ 1 đến 2,5 triệu đồng.

Không chỉ riêng ở lớp này, trường này mà tại không ít nơi, những khoản đóng góp để tri ân, cảm ơn thầy cô trở thành một gánh nặng, áp lực với nhiều gia đình, học sinh.

Tặng quà không từ tấm lòng: Phụ huynh áp lực, thầy cô mang tiếng

Việc quà cáp, tri ân không chỉ gây mệt mỏi, áp lực cho phụ huynh mà có khi còn nặng nề với chính giáo viên - người được tri ân.

Cô Lê Hồng Thanh, giáo viên ở tiểu học ở TPHCM trải lòng, cô rất buồn lòng mỗi khi dịp 20/11, việc quà cáp, tri ân lại trở thành gánh nặng với nhiều phụ huynh, nhiều gia đình. 

Ở đó nhiều ông bà bố mẹ đối mặt với áp lực khi phụ huynh trong lớp vận động "đi" thầy cô, rất khó để từ chối. Ngoài ra, cũng không ít người xem việc tặng quà cho thầy cô là một trách nhiệm phải làm.

Với người thầy, cầm một món quà, cầm chiếc phong bì cũng trở nên nặng nề, điều tiếng… Cô Thanh biết một vài đồng nghiệp của mình cứ đến dịp 20/11 là tìm cách "trốn" để từ chối nhận quà.

Cô Thanh cũng bày tỏ, việc quà cáp thầy cô trở nên nặng nề xuất phát từ hai yếu tố. Một là phụ huynh "phú quý sinh lễ nghĩa", tặng quà với suy nghĩ lấy lòng giáo viên. Và thứ hai không phải không có những trường hợp giáo viên vòi vĩnh…

Hiệu trưởng một trường THPT ở TPHCM chia sẻ, từ nhiều năm nay, ông luôn trao đổi thẳng với Ban đại diện cha mẹ học sinh tuyệt đối không vận động phụ huynh đóng góp để tặng quà, tri ân cho giáo viên.

Nhà trường cũng nhắc giáo viên nếu biết có trường hợp Ban đại diện phụ huynh vận động đóng góp tri ân là phải lên tiếng ngăn cản ngay.

Người này thẳng thắn cho hay, việc này để giảm áp lực cho phụ huynh và cũng để bảo vệ đội ngũ giáo viên. Món quà vật chất đôi khi không đáng bao nhiêu nhưng gây mệt mỏi cho phụ huynh và mang tiếng cho thầy cô. 

Ông cho biết, ở trường mình, phụ huynh, học sinh hoàn toàn có thể tặng quà cho giáo viên theo diện cá nhân. Nhưng nhà trường không chấp nhận việc phụ huynh với danh nghĩa Ban đại diện đứng ra vận động, kêu gọi người khác đóng góp cho việc này.

Vị hiệu trưởng cho rằng, việc tặng quà theo phong trào, không xuất phát từ tấm lòng cũng là bệnh hình thức, phô trương. 

"Việc tặng quà cần nhất là ở tấm lòng, là mong muốn từ người tặng và niềm vui từ người nhận. Khi hai điều này không có, phụ huynh, học sinh cần mạnh dạn không tặng và người nhận cũng được quyền từ chối… Không lý gì phải ép mình làm những việc mang tính hình thức gây nặng nề", nhà quản lý này nêu quan điểm.