Hai nhà xuất bản từ điển lớn là Merriam-Webster và Dictionary.com đều công bố sự lựa chọn như nhau vào ngày 30/11, theo AP và Reuters. Từ "Đại dịch" được chọn sau một năm có ít nhất 1,4 triệu người trên toàn cầu thiệt mạng vì virus corona.

"Đôi khi, một từ ngữ đơn lẻ định nghĩa cả một thời đại, và nó đặc biệt phù hợp với một năm đầy khó khăn như năm nay. Một từ duy nhất xuất hiện ngay lập tức", nhà xuất bản từ điển danh tiếng Merriam-Webster cho hay. 

Đại dịch được định nghĩa là "đợt bùng phát dịch bệnh xảy ra trên một khu vực địa lý rộng lớn (như nhiều quốc gia hoặc lục địa) và thường tác động tới một tỷ lệ dân số đáng kể", theo trang Merriam-Webster.com.

Nguồn gốc Hy Lạp của từ này là "pan" nghĩa là tất cả hoặc mọi thứ và "demos" nghĩa là mọi người, theo Merriam-Webster.

Các tra cứu liên quan tới từ này đã tăng vọt vào ngày 11/3 khi Tổ chức Y tế thế giới chính thức coi Covid-19 là một đại dịch. Số lần tra cứu trong từ điển đã tăng vọt trong năm 2020, tăng 115.806% so với 2019, công ty Merriam-Webster cho hay. Trong khi đó, số lượt tra cứu từ này trên Dictionary.com tăng 13.000% trong ngày 11/3.

Từ điển Cambridge của Anh năm nay chọn từ "Quarantine" - Cách ly. Đây là từ được tra cứu nhiều nhất và có lượt truy cập tăng đột biến vào tháng 3, khi nhiều nước yêu cầu hạn chế giao tiếp xã hội để hạn chế sự lây lan của Covid-19.

Collins Dictionary, một nhà xuất bản khác của Anh lại chọn từ "Lockdown" - Phong tỏa.

Các từ ngữ được chọn trong năm nay đều xoay quanh chủ đề đại dịch Covid-19.

Năm 2019, "They" - Họ được chọn là từ của năm. Từ của năm 2018 là "Justice" - Công lý.

Hoài Linh

'Đại dịch" được chọn là từ của năm 2020. Ảnh: AP

Hai nhà xuất bản từ điển lớn là Merriam-Webster và Dictionary.com đều công bố sự lựa chọn như nhau vào ngày 30/11, theo AP và Reuters. Từ "Đại dịch" được chọn sau một năm có ít nhất 1,4 triệu người trên toàn cầu thiệt mạng vì virus corona.

"Đôi khi, một từ ngữ đơn lẻ định nghĩa cả một thời đại, và nó đặc biệt phù hợp với một năm đầy khó khăn như năm nay. Một từ duy nhất xuất hiện ngay lập tức", nhà xuất bản từ điển danh tiếng Merriam-Webster cho hay. 

Đại dịch được định nghĩa là "đợt bùng phát dịch bệnh xảy ra trên một khu vực địa lý rộng lớn (như nhiều quốc gia hoặc lục địa) và thường tác động tới một tỷ lệ dân số đáng kể", theo trang Merriam-Webster.com.

Nguồn gốc Hy Lạp của từ này là "pan" nghĩa là tất cả hoặc mọi thứ và "demos" nghĩa là mọi người, theo Merriam-Webster.

Các tra cứu liên quan tới từ này đã tăng vọt vào ngày 11/3 khi Tổ chức Y tế thế giới chính thức coi Covid-19 là một đại dịch. Số lần tra cứu trong từ điển đã tăng vọt trong năm 2020, tăng 115.806% so với 2019, công ty Merriam-Webster cho hay. Trong khi đó, số lượt tra cứu từ này trên Dictionary.com tăng 13.000% trong ngày 11/3.

Từ điển Cambridge của Anh năm nay chọn từ "Quarantine" - Cách ly. Đây là từ được tra cứu nhiều nhất và có lượt truy cập tăng đột biến vào tháng 3, khi nhiều nước yêu cầu hạn chế giao tiếp xã hội để hạn chế sự lây lan của Covid-19.

Collins Dictionary, một nhà xuất bản khác của Anh lại chọn từ "Lockdown" - Phong tỏa.

Các từ ngữ được chọn trong năm nay đều xoay quanh chủ đề đại dịch Covid-19.

Năm 2019, "They" - Họ được chọn là từ của năm. Từ của năm 2018 là "Justice" - Công lý.

Hoài Linh

Ngoài tổn thất chi phí mua thuốc hút, người hút thuốc lá còn phải chịu các tổn thất vì ốm đau và tử vong sớm vì các bệnh do hút thuốc gây ra như ung thư phổi, ung thư đường tiêu hóa, nhồi máu cơ tim, đột quỵ… Tổn thất này bao gồm cả vấn đề chi phí với bệnh nhân và người thân của họ, không chỉ chi phí điều trị mà còn những tổn thất đi kèm như người thân phải nghỉ việc để chăm sóc người ốm, chi phí đi lại, ăn ở sinh hoạt phát sinh khi gia đình có người đi viện dài ngày.

Mỗi năm nước ta có khoảng 40.000 ca tử vong do các căn bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá. Tổng chi phí điều trị và tổn thất do mất khả năng lao động vì ốm đau và tử vong sớm ở 5 nhóm bệnh thường gặp liên quan đến thuốc lá gồm ung thư phổi, ung thư đường tiêu hóa - hô hấp trên, nhồi máu cơ tim, đột quỵ và phổi tắc nghẽn mạn tính là hơn 23.000 tỷ đồng/năm.

Hút thuốc lá không chỉ rất nguy hại tới sức khỏe mà còn gây thiệt hại to lớn về kinh tế, xã hội, môi trường, cũng như ảnh hưởng tới sự phát triển bền vững của quốc gia, liên quan tới nhiều lĩnh vực như an ninh lương thực, bình đẳng giới, giáo dục… 

Tăng thuế thuốc lá để giảm số người hút thuốc, phá vỡ vòng luẩn quẩn đói nghèo, bệnh tật 

Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ hút thuốc lá cao nhất thế giới. Trung bình cứ 2 nam giới thì có một người hút thuốc, 2/3 số phụ nữ và trẻ em thường xuyên hít phải khói thuốc ở nhà, 33 triệu người không hút thuốc nhưng thường xuyên hít phải khói thuốc. 

Trong khi đó, giá thuốc lá ở Việt Nam được đánh giá nằm trong "top" 15 nước rẻ nhất thế giới. Một trong những cách hiệu quả nhất để đạt được mục tiêu đến năm 2030 giảm 30% số người hút so với tỷ lệ của năm 2015 là tăng giá thuốc lá thông qua việc tăng thuế thuốc lá.

Giá thành của thuốc lá thấp (do thuế thấp) khiến nhiều người dân dễ tiếp cận và mua thuốc, đặc biệt là thanh thiếu niên và người nghèo, từ đó tỷ lệ người hút thuốc ở Việt Nam không giảm nhiều.

Thạc sĩ Nguyễn Thị Thu Hương, Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá, Bộ Y tế, tỷ lệ thuế thuốc lá trên giá bán lẻ của các nước trong khu vực cao hơn so với Việt Nam. Thuế tiêu thụ đặc biệt trên giá bán lẻ của Việt Nam là 38,8%, trong khi đó ở Malaysia là 58,6%, Singapore là 67,50% và Thái Lan là 78,6%. Tỷ lệ này ở các nước phát triển là 67,9%, còn trung bình toàn cầu là 61,5%.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), việc giá tăng lên 10% sẽ giảm tiêu thụ thuốc lá ở các nước thu nhập là 4% và 5% ở các nước thu nhập thấp hoặc trung bình. Khuyến cáo của WHO cho thấy để giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá cần phải ở mức 70% đến 75% giá bán lẻ. 

"Chúng tôi làm cuộc khảo sát với những người hút thuốc lá thì cho thấy, 80% người hút đồng ý tăng thuế để giảm nhu cầu sử dụng", bà Hương cho hay.

Nguy cơ tử vong khi mới ngoài 30 tuổi vì thâm niên hút thuốc lá hàng chục năm

Người đàn ông 45 tuổi ngủ dậy đột nhiên ngồi thừ người, con hỏi chuyện cũng không trả lời. Hai ngày sau, anh được đưa vào một bệnh viện ở Hà Đông, Hà Nội, cấp cứu mới biết bị đột quỵ.

Đáng nói, bệnh nhân tiền sử nghiện thuốc lá nhiều năm nay, mỗi ngày đều hút khoảng một bao thuốc. Bác sĩ chẩn đoán ông bị đột quỵ thể nhồi máu não do nghiện thuốc lá.

Cùng chẩn đoán đột qụy thể nhồi máu não, có tiền sử nghiện rượu và thuốc lá lâu năm và vào cùng một cơ sở y tế với người đàn ông trên là cụ bà 74 tuổi. Trung bình mỗi ngày bà hút hơn một bao thuốc và uống 1/3 lít rượu. Gia đình phát hiện bà bị đột quỵ do đột ngột không nói được, tay chân yếu.

Các bác sĩ cho biết nghiện thuốc lá, hút thuốc số lượng lớn mỗi ngày là yếu tố nguy cơ thúc đẩy đột quỵ ở cả hai bệnh nhân này.  

Hút thuốc lá được xem là nguồn cơn của vòng luẩn quẩn đói nghèo, bệnh tật. Với mỗi bao thuốc lá ở Việt Nam chỉ có giá từ 6.000-20.000 đồng, theo khảo sát gần đây của cơ quan phòng chống tác hại thuốc lá, nếu mỗi bệnh nhân trên đây mỗi ngày hút 1 bao, tức là ít nhất mỗi tháng tốn 180.000 đồng, cao nhất là 600.000 đồng. Mỗi năm số tiền các bệnh nhân này dành cho việc mua thuốc lá giao động từ 2,1 đến 7,2 triệu đồng. 

Trên bình diện chung, số liệu điều tra tình hình sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành tại Việt Nam cho thấy, những năm gần đây, trung bình số tiền người Việt Nam chi mua thuốc lá là 31.000 tỷ đồng/năm. 

Ngoài tổn thất chi phí mua thuốc hút, người hút thuốc lá còn phải chịu các tổn thất vì ốm đau và tử vong sớm vì các bệnh do hút thuốc gây ra như ung thư phổi, ung thư đường tiêu hóa, nhồi máu cơ tim, đột quỵ… Tổn thất này bao gồm cả vấn đề chi phí với bệnh nhân và người thân của họ, không chỉ chi phí điều trị mà còn những tổn thất đi kèm như người thân phải nghỉ việc để chăm sóc người ốm, chi phí đi lại, ăn ở sinh hoạt phát sinh khi gia đình có người đi viện dài ngày.

Mỗi năm nước ta có khoảng 40.000 ca tử vong do các căn bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá. Tổng chi phí điều trị và tổn thất do mất khả năng lao động vì ốm đau và tử vong sớm ở 5 nhóm bệnh thường gặp liên quan đến thuốc lá gồm ung thư phổi, ung thư đường tiêu hóa - hô hấp trên, nhồi máu cơ tim, đột quỵ và phổi tắc nghẽn mạn tính là hơn 23.000 tỷ đồng/năm.

Hút thuốc lá không chỉ rất nguy hại tới sức khỏe mà còn gây thiệt hại to lớn về kinh tế, xã hội, môi trường, cũng như ảnh hưởng tới sự phát triển bền vững của quốc gia, liên quan tới nhiều lĩnh vực như an ninh lương thực, bình đẳng giới, giáo dục… 

Tăng thuế thuốc lá để giảm số người hút thuốc, phá vỡ vòng luẩn quẩn đói nghèo, bệnh tật 

Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ hút thuốc lá cao nhất thế giới. Trung bình cứ 2 nam giới thì có một người hút thuốc, 2/3 số phụ nữ và trẻ em thường xuyên hít phải khói thuốc ở nhà, 33 triệu người không hút thuốc nhưng thường xuyên hít phải khói thuốc. 

Trong khi đó, giá thuốc lá ở Việt Nam được đánh giá nằm trong "top" 15 nước rẻ nhất thế giới. Một trong những cách hiệu quả nhất để đạt được mục tiêu đến năm 2030 giảm 30% số người hút so với tỷ lệ của năm 2015 là tăng giá thuốc lá thông qua việc tăng thuế thuốc lá.

Giá thành của thuốc lá thấp (do thuế thấp) khiến nhiều người dân dễ tiếp cận và mua thuốc, đặc biệt là thanh thiếu niên và người nghèo, từ đó tỷ lệ người hút thuốc ở Việt Nam không giảm nhiều.

Thạc sĩ Nguyễn Thị Thu Hương, Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá, Bộ Y tế, tỷ lệ thuế thuốc lá trên giá bán lẻ của các nước trong khu vực cao hơn so với Việt Nam. Thuế tiêu thụ đặc biệt trên giá bán lẻ của Việt Nam là 38,8%, trong khi đó ở Malaysia là 58,6%, Singapore là 67,50% và Thái Lan là 78,6%. Tỷ lệ này ở các nước phát triển là 67,9%, còn trung bình toàn cầu là 61,5%.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), việc giá tăng lên 10% sẽ giảm tiêu thụ thuốc lá ở các nước thu nhập là 4% và 5% ở các nước thu nhập thấp hoặc trung bình. Khuyến cáo của WHO cho thấy để giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá cần phải ở mức 70% đến 75% giá bán lẻ. 

"Chúng tôi làm cuộc khảo sát với những người hút thuốc lá thì cho thấy, 80% người hút đồng ý tăng thuế để giảm nhu cầu sử dụng", bà Hương cho hay.

Nguy cơ tử vong khi mới ngoài 30 tuổi vì thâm niên hút thuốc lá hàng chục năm

Tại Bệnh viện Bạch Mai, hai nữ bệnh nhân 37 và 39 tuổi chẩn đoán suy hô hấp, tiên lượng nặng, nguy kịch phải thở máy, vận mạch. Một nữ bệnh nhân 37 tuổi khác đang điều trị ở Bệnh viện Đa khoa Hà Đông do có bệnh nền ghép thận cũng được tiên lượng diễn biến sức khỏe ở mức trung bình, nặng, đang được điều trị hồi sức. 

Bác sĩ Đào Thiện Tiến, Giám đốc Bệnh viện Đa khoa Hà Đông, cho hay trường hợp này đang điều trị ở khoa Tim mạch, là em gái sống cùng vợ chồng anh chị tại chung cư mini bị cháy. "Chị đã qua cơn hoảng sợ, tâm lý không u uất nặng nề, đã kiểm soát được tình trạng khó thở khi nhập viện", bác sĩ Tiến nói với phóng viên VietNamNet. 

Tuy nhiên, hai bệnh nhân còn lại (gồm người bố 51 tuổi và con trai 10 tuổi) khiến các thầy thuốc tại bệnh viện này lo ngại về vấn đề tâm lý gặp phải do bệnh nhân ngại giao tiếp, suy sụp tinh thần, ánh mắt thất thần... Đến tối 13/9, thông tin về vợ và con gái của nam bệnh nhân 51 tuổi này vẫn chưa rõ ràng.

Tổng số ca tử vong theo báo cáo của các bệnh viện đến thời điểm hiện tại là 56 trường hợp. Trong đó: Bệnh viện Quân y 103 (41 ca), Bệnh viện Đa khoa Hà Đông (4), Bệnh viện Bưu điện (1), Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn (1), Bệnh viện Bạch Mai (2), Đại học Y Hà Nội (1), Bệnh viện Đa khoa Đống Đa (4), Bệnh viện E (2). 

Vụ cháy chung cư mini ở Khương Hạ (Thanh Xuân, Hà Nội) xảy ra lúc hơn 23h ngày 12/9. Chung cư này gồm 9 tầng, 1 tum, với khoảng 45 căn hộ, hơn 150 nhân khẩu. Ngôi nhà nằm trong ngõ nhỏ, sâu. Thông tin từ Công an Hà Nội cuối giờ chiều 13/9, cơ quan chức năng xác định có 56 người tử vong và 37 trường hợp bị thương. Người chủ chung cư mini này đã bị khởi tố, bắt tạm giam 4 tháng phục vụ điều tra.

Vụ cháy chung cư mini ở Khương Hạ: Người phụ nữ nhảy từ tầng 9 xuống giờ ra sao?

Nguồn tin từ Sở Y tế Hà Nội cho biết đến 13h ngày 14/9, còn 36 nạn nhân vụ cháy chung cư mini ở Khương Hạ(Thanh Xuân, Hà Nội) đang điều trị tại các bệnh viện Bạch Mai, Xanh Pôn, Hà Đông, Đại học Y Hà Nội và Quân y 103. Trong sáng nay, 6 bệnh nhân đã được ra viện, chưa ghi nhận thêm ca tử vong. 

Trong số 36 ca đang điều trị, có 1 phụ nữ mang thai (điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn), 9 trẻ em điều trị ở Bệnh viện Đa khoa Hà Đông, Xanh Pôn và Bạch Mai. Nhiều ca vào viện với chẩn đoán ngạt khói, theo dõi ngộ độc khí CO; suy hô hấp; một số ca đa vết thương, bỏng do nhiệt; gãy xương, chấn thương cột sống; theo dõi viêm phổi do ngạt khói…

Hiện có 6 ca nặng, nguy kịch, chủ yếu điều trị tại Bệnh viện Bạch Mai. Số còn lại mức độ trung bình và nhẹ, nhiều ca sức khỏe ổn định.

Tại Bệnh viện Bạch Mai, hai nữ bệnh nhân 37 và 39 tuổi chẩn đoán suy hô hấp, tiên lượng nặng, nguy kịch phải thở máy, vận mạch. Một nữ bệnh nhân 37 tuổi khác đang điều trị ở Bệnh viện Đa khoa Hà Đông do có bệnh nền ghép thận cũng được tiên lượng diễn biến sức khỏe ở mức trung bình, nặng, đang được điều trị hồi sức. 

Bác sĩ Đào Thiện Tiến, Giám đốc Bệnh viện Đa khoa Hà Đông, cho hay trường hợp này đang điều trị ở khoa Tim mạch, là em gái sống cùng vợ chồng anh chị tại chung cư mini bị cháy. "Chị đã qua cơn hoảng sợ, tâm lý không u uất nặng nề, đã kiểm soát được tình trạng khó thở khi nhập viện", bác sĩ Tiến nói với phóng viên VietNamNet. 

Tuy nhiên, hai bệnh nhân còn lại (gồm người bố 51 tuổi và con trai 10 tuổi) khiến các thầy thuốc tại bệnh viện này lo ngại về vấn đề tâm lý gặp phải do bệnh nhân ngại giao tiếp, suy sụp tinh thần, ánh mắt thất thần... Đến tối 13/9, thông tin về vợ và con gái của nam bệnh nhân 51 tuổi này vẫn chưa rõ ràng.

Tổng số ca tử vong theo báo cáo của các bệnh viện đến thời điểm hiện tại là 56 trường hợp. Trong đó: Bệnh viện Quân y 103 (41 ca), Bệnh viện Đa khoa Hà Đông (4), Bệnh viện Bưu điện (1), Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn (1), Bệnh viện Bạch Mai (2), Đại học Y Hà Nội (1), Bệnh viện Đa khoa Đống Đa (4), Bệnh viện E (2). 

Vụ cháy chung cư mini ở Khương Hạ (Thanh Xuân, Hà Nội) xảy ra lúc hơn 23h ngày 12/9. Chung cư này gồm 9 tầng, 1 tum, với khoảng 45 căn hộ, hơn 150 nhân khẩu. Ngôi nhà nằm trong ngõ nhỏ, sâu. Thông tin từ Công an Hà Nội cuối giờ chiều 13/9, cơ quan chức năng xác định có 56 người tử vong và 37 trường hợp bị thương. Người chủ chung cư mini này đã bị khởi tố, bắt tạm giam 4 tháng phục vụ điều tra.

Vụ cháy chung cư mini ở Khương Hạ: Người phụ nữ nhảy từ tầng 9 xuống giờ ra sao?