Ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng ban Nghiên cứu công nghệ, Hiệp hội An ninh mạng quốc gia, Giám đốc công nghệ Công ty An ninh mạng NCS, kiến trúc sư trưởng của phần mềm cho biết: Phần mềm phòng chống lừa đảo cho người dân là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, được Hiệp hội An ninh mạng quốc gia đặt kế hoạch hoàn thành trong 6 tháng đầu năm 2024. Đây là dự án mang tính cộng đồng, phi lợi nhuận, không sử dụng ngân sách Nhà nước, kinh phí được huy động từ nguồn tài trợ xã hội. 

“Nghiên cứu kỹ 24 hình thức lừa đảo cũng như các tổ hợp biến thể mà các đối tượng đã sử dụng, chúng tôi xác định 5 điểm chốt chặn quan trọng có thể giúp người dân phòng chống lừa đảo. Phần mềm sẽ phát hiện các dấu hiệu không an toàn thông qua kiểm tra số điện thoại, địa chỉ website, kiểm tra số tài khoản, quét mã độc và kiểm tra mã QR”, ông Vũ Ngọc Sơn cho hay.

Cũng theo ông Vũ Ngọc Sơn, chức năng kiểm tra số điện thoại giúp người dùng ngăn chặn các số lừa đảo có trong cơ sở dữ liệu, cũng như cảnh báo các số quảng cáo làm phiền - số spam. Người dùng có thể chủ động chặn các số không muốn liên lạc - Danh sách đen, hay tạo ngoại lệ cho các số thường xuyên trao đổi - Danh sách trắng.

Chức năng kiểm tra địa chỉ web giúp phát hiện các trang web lừa đảo, chứa mã độc hoặc trang giả mạo. Người dùng sẽ nhận được khuyến cáo không nên truy cập các trang web này để phòng tránh bị mất tài khoản. Phần mềm cũng hỗ trợ người dùng quét các mã QR trước khi giao dịch, giúp phát hiện ra các mã QR có dấu hiệu lừa đảo.

Với chức năng quét mã độc, người dùng sẽ được cảnh báo khi cài các ứng dụng giả mạo hoặc có chứa mã độc. Từ đó, giúp phòng ngừa các tình huống mạo danh cơ quan, tổ chức để lừa cài app giả, chiếm quyền điều khiển điện thoại, sau đó tự động chuyển tiền, kịch bản này đã rất nhiều người bị mắc bẫy trong thời gian qua.

Các chuyên gia cho hay, hầu hết các tình huống lừa đảo có đích nhắm cuối cùng chính là số tiền trong tài khoản của nạn nhân. Phần mềm phòng chống lừa đảo sẽ tạo ra chốt chặn quan trọng, kiểm tra số tài khoản trước khi giao dịch. Với chức năng này, người dùng có thể biết số tài khoản mình định giao dịch có nằm trong danh sách lừa đảo hay không. Nếu có, người dùng được khuyến cáo không nên thực hiện giao dịch.

Đại diện Ban Nghiên cứu công nghệ của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia cũng cho biết, phần mềm phòng chống lừa đảo sẽ được cung cấp trên 2 chợ ứng dụng chính thức là Google Play và App Store. Phần mềm sử dụng công nghệ điện toán đám mây, nhờ đó luôn cập nhật được các mẫu nhận diện lừa đảo mới nhất. 

Theo đội ngũ phát triển phần mềm, cơ sở dữ liệu lừa đảo sẽ được kết nối, cập nhật từ các bộ, ngành trong nước như Bộ Công an, Bộ TT&TT, Ngân hàng Nhà nước và các bên liên quan khác. Hệ thống cũng sẽ kết nối với cơ sở dữ liệu các công ty an ninh mạng là thành viên của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia, cũng như các tổ chức chống lừa đảo quốc tế để phát huy sức mạnh tổng hợp.

Trong mục tiêu xây dựng cộng đồng phòng chống lừa đảo, phần mềm hỗ trợ người dùng khi có bất cứ dấu hiệu nghi vấn nào có thể báo cáo các số điện thoại, số tài khoản, đường link hay ứng dụng về máy chủ. Hệ thống máy chủ sử dụng công nghệ dữ liệu lớn - Big Data và công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để kiểm tra, phát hiện bất thường, từ đó gửi thông tin cho quản trị viên để xác nhận, cập nhật cơ sở dữ liệu lừa đảo.

Dự kiến, phần mềm chống lừa đảo sẽ mở thử nghiệm diện hẹp trong tháng 6/2024 và chính thức ra mắt vào tháng 7/2024. Người dùng có thể theo dõi, cập nhật các thông tin mới nhất về phần mềm phòng chống lừa đảo trên website chính thức của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia tại địa chỉ nca.org.vn

Là sự kiện do Hiệp hội An ninh mạng quốc gia tổ chức, dưới sự bảo trợ của Bộ Công an, hội thảo “Phòng, chống lừa đảo trên không gian mạng” hướng tới mục tiêu, qua trao đổi, thảo luận giữa các cơ quan quản lý Nhà nước, các tổ chức và doanh nghiệp, sẽ làm rõ tầm nhìn chiến lược, tổng thể, toàn diện về pháp lý, giải pháp, trách nhiệm từng cơ quan. 

Từ đó, tạo cơ sở tham mưu với Đảng, Nhà nước, định hướng phối hợp hoạt động giữa các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân để bảo đảm phòng ngừa, ngăn chặn, giảm thiểu tối đa lừa đảo trên không gian mạng; Bảo đảm cao nhất an ninh con người, cuộc sống bình yên, hạnh phúc của người dân, xây dựng xã hội trật tự, kỷ cương, an toàn, lành mạnh, góp phần xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

Hội thảo cũng là diễn đàn để các cơ quan quản lý Nhà nước, các doanh nghiệp, tổ chức xã hội và cá nhân kết nối, thảo luận, thống nhất nhận thức và giải pháp, cùng nhau thúc đẩy cơ hội, giảm thiểu thách thức từ không gian mạng đối với sự phát triển của mỗi cơ quan, doanh nghiệp, cá nhân. 

Phát biểu khai mạc hội thảo, Chủ tịch Hiệp hội An ninh mạng quốc gia Lương Tam Quang nhấn mạnh: Lừa đảo trên không gian mạng thời gian qua diễn biến rất phức tạp, gây hậu quả nghiêm trọng cho tổ chức, cá nhân, tác động tiêu cực đến phát triển, đòi hỏi cần sớm đánh giá toàn diện, thấu đáo và có giải pháp toàn diện để phòng ngừa, ngăn chặn hiệu quả.

Sự phát triển của cách mạng công nghiệp 4.0 đang đặt ra thách thức không nhỏ với công tác bảo đảm an ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao đối với mọi quốc gia. Hoạt động lợi dụng không gian mạng tiến hành phạm tội, nổi bật là lừa đảo trực tuyến đang gia tăng cả về phạm vi, quy mô với thủ đoạn tinh vi. Tội phạm mạng triệt để lợi dụng công nghệ mới nhất là trí tuệ nhân tạo (AI), gây thiệt hại hàng nghìn tỷ USD mỗi năm. Riêng năm 2023, con số này là 1.026 tỷ USD, tương đương 1,05% GDP toàn cầu.

Tại Việt Nam, trong năm 2023, các đối tượng tội phạm mạng liên tục thay đổi phương thức, thủ đoạn, triệt để lợi dụng công nghệ mới để tấn công, xâm nhập, lừa đảo quy mô lớn, gây thiệt hại lớn về kinh tế và ảnh hưởng xấu đến trật tự an toàn xã hội, đe dọa cuộc sống của người dân. Theo thống kê, tỷ lệ người dùng nhận tin nhắn, cuộc gọi lừa đảo là 73%.

Thượng tướng Lương Tam Quang cũng cho biết, công tác đấu tranh phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao cho thấy hoạt động của các đối tượng tội phạm rất chuyên nghiệp, có tổ chức, phân công vai trò cụ thể. Các đối tượng cầm đầu thường là người nước ngoài, trú chân tại địa bàn các nước láng giềng lừa đảo, ép buộc, lôi kéo, dụ dỗ đưa người Việt Nam ra nước ngoài thực hiện hành vi phạm tội.

Cùng với đó, phương thức, thủ đoạn phạm tội rất tinh vi, sử dụng công nghệ deepfake giả mạo người thân hoặc cơ quan chức năng gọi điện; kêu gọi đầu tư qua các sàn giao dịch ngoại hối, tiền ảo, chứng khoán.

“Đối tượng mà tội phạm lừa đảo qua mạng hướng tới chủ yếu là nhóm người cao tuổi, sinh viên, người lao động có công việc không ổn định, thu nhập thấp, thậm chí là cả trẻ em. Đây là những người đã dùng smartphone, có điều kiện tham gia môi trường mạng nhưng khả năng nhận thức các dấu hiệu, hành vi lừa đảo còn thấp, dễ bị lợi dụng sự cả tin, lòng tham để thực hiện hành vi lừa đảo”,đại diện Hiệp hội An ninh mạng quốc gia cho hay.

Mặt khác, đại diện Hiệp hội An ninh mạng quốc gia cũng cho rằng, xuất phát từ thực trạng phòng chống tội phạm lừa đảo trên không gian mạng, đòi hỏi cấp thiết sớm thống nhất nhận thức, hành động trong mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Từ góc độ của Bộ TT&TT, cơ quan quản lý Nhà nước về an toàn thông tin mạng, ông Trần Quang Hưng, Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và Xã hội số nhận định, giai đoạn Chính phủ đang tăng tốc chuyển đổi số như hiện nay, các đối tượng xấu cũng không ngừng lợi dụng sự bùng nổ công nghệ để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản người dân qua mạng.

Theo số liệu của Bộ Công an, trong năm 2023 đã khởi tố 1.500 vụ án vì tội lừa đảo trên không gian mạng, tổng số tiền người dân bị lừa đảo là 8.000 - 10.000 tỷ đồng. Cũng trong thời gian này, cổng cảnh báo an toàn thông tin của Bộ TT&TT đã nhận được gần 17.400 phản ánh về trường hợp lừa đảo trực tuyến hướng đến người dùng Internet Việt Nam. Trong đó, tổng số tiền người dân đã bị lừa đảo được ghi nhận hơn 300 tỷ đồng. 

“Các nạn nhân thường có tâm lý không muốn cung cấp đầy đủ số tiền bị thiệt hại, nên con số hơn 300 tỷ đồng chưa phản ánh thật sự đầy đủ thiệt hại của hơn 17.400 trường hợp bị lừa đảo trực tuyến trong năm 2023. Tuy nhiên, ghi nhận trường hợp bị lừa đảo nhiều nhất bị thiệt hại lên tới hơn 10 tỷ đồng”, ông Trần Quang Hưng thông tin thêm.

Hình thành thế trận toàn dân phòng chống lừa đảo trực tuyến

Trao đổi tại hội thảo, Trung tướng Nguyễn Minh Chính, Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao – A05 (Bộ Công an) cho biết, trước diễn biến phức tạp, phương thức thủ đoạn tinh vi của các đối tượng chiếm đoạt tài sản qua mạng, A05 đã xác định đây không phải là nhiệm vụ riêng của lực lượng công an, mà cần có sự tham gia, huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị, sự phối hợp của các bộ, ngành, cơ quan, doanh nghiệp và người dân. 

“Với quan điểm đó, chúng tôi đã tham mưu cho Đảng ủy Công an Trung ương, lãnh đạo Bộ Công an triển khai nhiều nghiệp vụ công tác, nhằm huy động sức mạnh, hình thành thế trận toàn dân phòng chống tội phạm trên không gian mạng”, ông Nguyễn Minh Chính chia sẻ.

Với vai trò quản lý Nhà nước và tổ chức thực thi pháp luật về quản lý không gian mạng, Bộ TT&TT đã và đang triển khai nhiều giải pháp tổng thể, trong đó có việc hoàn thiện chính sách, hành lang pháp lý về bảo đảm an toàn thông tin mạng, an toàn giao dịch điện tử. 

“Vấn nạn lừa đảo trên không gian mạng đang trở nên ngày càng phổ biến, phức tạp và gây hậu quả ngày càng lớn. Việc phòng chống lừa đảo trên không gian mạng không chỉ là trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước mà còn là trách nhiệm chung của toàn xã hội, đặc biệt là của các tổ chức, doanh nghiệp đang kinh doanh, cung cấp dịch vụ trên không gian mạng. Các tổ chức, doanh nghiệp phải có trách nhiệm thực hiện mọi biện pháp khả thi để bảo vệ người dân, khách hàng đang sử dụng dịch vụ của mình được an toàn trên không gian mạng”, ông Trần Quang Hưng nêu quan điểm.

- Trò chuyện với sinh viên tại chương trình “Chào tân sinh viên 2017” do Hệ thống giáo dục Hocmai tổ chức ngày 24/9, ông Nguyễn Thành Nam - nguyên tổng giám đốc FPT cho rằng việc học phải gắn liền với hành và cần xuất phát từ nhu cầu thực tế của bản thân.

Ông Nguyễn Thành Nam, Cựu Tổng giám đốc của Tập đoàn FPT.

Ông Nam thổ lộ bản thân có chút buồn khi nghĩ đến việc tại sao những em học sinh giỏi nhất, có điểm thi đại học cao nhất cứ phải vào cả ngành y, hay phòng cháy chữa cháy. Hiện nay, xã hội còn rất nhiều lĩnh vực có nhu cầu thực sự và rất cần những người rất giỏi.

“Có một ít thành công chẳng qua bởi chúng tôi là những người chịu học, và học bất cứ cái gì mà cuộc sống đòi hỏi, yêu cầu. Cuộc đời mới là trường đại học lớn nhất, và tinh thần học hỏi đó phải giữ được không phải chỉ bây giờ mà cho đến cả khi các em bắt đầu gặp những khó khăn đầu tiên của cuộc đời” - ông Nam nói.

Ông Trần Văn Tớp, Phó hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa Hà Nội, cho rằng kiến thức học được ở trường mới chỉ là nền tảng, và việc tự học và học tập suốt đời mới là điều quan trọng để sinh viên trưởng thành sau này. 

Cùng đó, ông Tớp chỉ ra những ngộ nhận, thói quen sai lầm của hầu hết sinh viên hiện nay, trong đó nhấn mạnh đến căn bệnh lười và thụ động khi tiếp nhận kiến thức.

Trước câu hỏi của một sinh viên năm thứ hai Trường ĐH Kinh tế quốc dân, rằng “Học đại học có thực sự quan trọng không khi sinh viên ra trường thất nghiệp nhiều tới 80%?”, ông Tớp cho rằng về số đông việc học đại học vẫn cần thiết.

Tuy nhiên, học đại học mới chỉ cung cấp kiến thức ban đầu rất nền tảng để các bạn trẻ lập nghiệp sau này.

 “Cũng có nhiều sinh viên của tôi lấy các tấm gương của các tỷ phú rằng tầm bằng đại học không quan trọng và cũng đã có những sinh viên bỏ học ngang chừng và sau này mở nên những công ty lớn. Tuy nhiên, đó là những trường hợp cá biệt, tôi nghĩ đa phần chúng ta làm việc cũng cần phải qua đào tạo. Những người xuất chúng hoặc có đầu óc đặc biệt thì có thể họ không cần những cái đó còn về cơ bản học đại học là cần thiết”.

Ngoài ra, theo ông Tớp, sinh viên cũng cần phải xác định hướng đi tương lai của mình, bởi nếu học xong mà không có việc làm thì rất đáng buồn. Ông Tớp cho rằng các trường đại học cũng phải có trách nhiệm trong chuyện này.

Những điều đừng bỏ phí ở đại học

Theo ông Tớp, để quãng thời gian đại học hiệu quả, thì việc đầu tiên các sinh viên phải xác định mục tiêu là cái đích phải đến và cái đam mê mà mình cần phải có.

Ông Trần Văn Tớp, Phó hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa Hà Nội.

Ông Tớp chia sẻ, trên thực tế, nhiều sinh viên vào được các trường đại học mơ ước với chất lượng đầu vào rất tốt, nhưng sau đó số bị đào thải cũng không ít bởi rất nhiều lý do.

“Môi trường đại học yêu cầu chúng ta phải tự chủ, tự giác trong học tập. Nếu không chủ động lập kế hoạch thì dễ bị lao dốc, đặc biệt với các em có tâm lý "nghỉ ngơi", cho phép mình lơ là sau 12 năm phổ thông”.

Những sinh viên năm nhất tại sự kiện "Chào sinh viên"

“Chính sinh viên phải tự vượt qua bản thân mình bởi không có ai giám sát, khác hẳn sự sát sao của thầy cô và cả bố mẹ nữa khi ở nhà”.

Ông Nguyễn Thành Nam thì cho rằng các bạn trẻ không nên đặt nặng chuyện thành công khi còn trên ghế giảng đường. Tuy nhiên, ở môi trường đại học có rất nhiều cái hay, không nên bỏ phí.

“Thứ nhất là kết bạn. Ở đại học là quãng thời gian tốt nhất để xây dựng cộng đồng bạn bè. Bạn ở đây có thể là cả các thầy cô chứ không chỉ gói gọn nghĩa bạn bè cùng khoa, cùng lớp. Thậm chí, các em có thể kết bạn được với đại diện của các công ty khi họ vào trường. Đó chính là các mối quan hệ. Hiện giờ, sinh viên rất ít để ý đến việc xây dựng các mối quan hệ ngay từ khi ngồi trên ghế nhà trường mà em thường chờ tới khi tốt nghiệp xong, nhưng như vậy là hơi muộn”.

Thứ hai là cần có tiếng Anh và công nghệ thông tin. Cũng nên xem vị thế của công nghệ thông tin như một thứ ngoại ngữ, chứ không phải là một ngành nghề. Đó là chưa kể, mạng internet còn là một kho tư liệu vô cùng to lớn".

Ông Nam đưa ví dụ một lần đi dự hội nghị về khởi nghiệp của sinh viên Trường ĐH Ngoại thương. "Các em có rất nhiều ý tưởng hay nhưng đến khi thực hiện thì lại không làm được do không nắm được công nghệ thông tin, tức là không có ai để biến các ý tưởng đó thành sản phẩm hiện thực”.

Các bạn trẻ nên yêu để chia sẻ cảm xúc nhiều hơn là một lời khuyên khác của ông Nam.

Ông Nam cũng nhấn mạnh một vấn đề lớn của giáo dục là học sinh hiện nay không biết hỏi và không dám đặt câu hỏi. 

Thanh Hùng