Nhiều tiêu chí chưa hợp lý 

GS Nguyễn Đình Đức, Trưởng ban đào tạo ĐHQG Hà Nội cho biết, bản thân ông cảm thấy mừng khi trong Nghị định hướng dẫn thi hành những thay đổi của Luật Giáo dục Đại học sửa đổi lần này đã có những quy định về đại học nghiên cứu.

Nhấn mạnh ý nghĩa của các bảng xếp hạng quốc tế đến mức "chưa lọt vào bảng xếp hạng quốc tế thì vẫn chưa thể coi là thành công", ông Đức nêu tên các cơ sở trong năm qua đã lọt vào các bảng này như 2 Đại học quốc gia, ĐH Bách khoa Hà Nội, ĐH Tôn Đức Thắng, ĐH Duy Tân,… và khẳng định việc xây dựng đại học nghiên cứu của Việt Nam là hoàn toàn khả thi và có thể tiệm cận với chuẩn quốc tế.

Tuy nhiên, GS Đức nêu băn khoăn, một số tiêu chí để công nhận đại học nghiên cứu của Việt Nam có phần chưa hợp lý.

Chẳng hạn, để thành đại học nghiên cứu thì phải đạt tỷ lệ trung bình một giảng viên cơ hữu công bố mỗi năm từ 0,3 bài trở lên trên các tạp chí khoa học có uy tín. Đây là một tiêu chí có thể tiệm cận được nhưng rất khó với đại học Việt Nam. Theo tiêu chí này, không trường thành viên nào thuộc ĐHQG HN có thể đáp ứng được.   

GS Nguyễn Đình Đức: "Chưa có ưu tiên rõ ràng, nếu là hiệu trưởng tôi sẽ xin rút khỏi đại học nghiên cứu". Ảnh: Thuý Nga

Ngoài ra, ở tiêu chí “đại học nghiên cứu phải có quy mô tuyển sinh trình độ thạc sĩ, tiến sĩ trung bình không thấp hơn 20% tổng tuyển sinh”, ông Đức cho biết, trước đây ĐH Quốc gia Hà Nội cũng xây dựng tiêu chí để thành đại học nghiên cứu thì tỷ lệ này là 25%, ngang bằng với thế giới.

Tuy nhiên những năm gần đây, các trường của Australia, Pháp, Hàn Quốc, Nhật Bản rất khát nguồn sinh viên tài năng chất lượng cao của Việt Nam nên họ sẵn sàng cấp học bổng và yêu cầu trình độ tiếng Anh ở mức vừa phải để thu hút.

“Chính vì vậy, tỷ lệ tuyển sinh đào tạo tiến sĩ, thạc sĩ ở Việt Nam giảm xuống. Tỷ lệ này của Trường ĐH Khoa học Tự nhiên chỉ là 14,5, còn tại Trường ĐH Khoa học Xã hội & Nhân văn là 17%. Mặc dù Trường ĐH Khoa học Tự nhiên mỗi năm có mấy trăm bài báo, công bố quốc tế rất tốt nhưng lại vướng tiêu chí về tỷ lệ này”, ông Đức lấy dẫn chứng.

Đầu tư 9 triệu/sinh viên cho đại học nghiên cứu là quá thấp!

Đại diện ĐH Quốc gia Hà Nội cũng nêu băn khoăn khi những quyền lợi của đại học nghiên cứu chưa thực sự cụ thể, rõ ràng.

Theo ông, hiện nay các đại học nghiên cứu phải là những "tập đoàn quân" và có vai trò rất lớn trong việc khuyến khích giáo dục Việt Nam hội nhập quốc tế. Nếu như vậy thì phải được hưởng quyền hạn rất lớn.

"Nghị định chỉ nói tới việc ưu tiên cấp kinh phí khoa học công nghệ và được kiểm định giáo dục. Nếu chỉ như thế, cá nhân tôi là hiệu trưởng các trường đại học thì cũng sẽ xin rút khỏi đại học nghiên cứu".

Đại học nghiên cứu phải có quyền lợi gì hấp dẫn thì các trường mới tích cực tham gia để tuyên bố sứ mệnh trở thành”.

Ông Đức cũng ví dụ một ưu tiên như: Mức đầu tư cho một sinh viên của đại học nghiên cứu phải gấp 3 lần so với đại học bình thường. Hiện nay, mức đầu tư cho một sinh viên đại học công lập là 9 triệu đồng là quá thấp.

Đáp lại những băn khoăn này, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ khẳng định: Đầu tư cho đại học nghiên cứu theo xu hướng quốc tế không phải để xếp hạng mà nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, phát triển nguồn nhân lực và đổi mới sáng tạo.

Bây giờ không bàn nâng hay hạ chuẩn nữa, mà là cần cố gắng phấn đấu để đạt được.

Bộ trưởng cho biết, Chính phủ vừa giao cho Bộ GD-ĐT tham mưu ban hành Nghị định về nghiên cứu khoa học trong trường đại học. Điều này sẽ tạo hành lang pháp lý khuyến khích, tạo động lực cho trường có đầu tư tốt trong nghiên cứu và có sản phẩm tốt.

“Tôi thống nhất với Bộ trưởng Bộ KH&CN là tới đây, bằng việc rà soát xem trường nào có năng lực, sản phẩm mạnh thì sẽ có những chính sách đầu tư theo hướng vun cao, tạo ra những "đầu tàu" dẫn dắt trong hệ thống GDĐH. Chúng ta đầu tư dựa vào sản phẩm và định hướng để có trọng tâm, trong điểm, tránh dàn trải.

Phải xem trường có sản phẩm gì chứ không phải xem tiềm năng. Nếu chỉ có tiềm năng mà tổ chức kém, không ra được sản phẩm thì không thể cứ ngồi chờ đầu tư được”, Bộ trưởng nói.

Mong được giao, đặt hàng đào tạo nghiên cứu sinh

Là đại diện cho một trường đại học tư trực thuộc tập đoàn sản xuất công nghiệp, GS.TS Phạm Thành Huy, hiệu trưởng Trường ĐH Phenikaa cho biết, ngôi trường này đặt mục tiêu phấn đấu lọt vào top 100 trường đại học tốt nhất châu Á trong vòng 20 năm.

Để làm được điều này, trường đã chủ động xây dựng chính sách nhằm thu hút người học, nghiên cứu sinh. Nhưng trường đang gặp khó trong việc mở ngành.

GS.TS Phạm Thành Huy, Hiệu trưởng Trường ĐH Phenikaa

Cụ thể, theo Khoản 1 Điều 33 thì việc mở được ngành đào tạo tiến sĩ và thạc sĩ đối với trường đại học mới đòi hỏi lộ trình thời gian dài: "Chúng tôi rất mong muốn được giao đào tạo nghiên cứu sinh và được giải phóng tối đa nguồn lực".

Giải đáp điều này, TS Nguyễn Thị Kim Phụng, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học cho biết, nếu như các trường đã kiểm định chương trình thì sẽ được mở ngành ở trình độ cao hơn; còn nếu đã kiểm định cơ sở giáo dục đại học thì sẽ được tự chủ mở ngành ở trình độ đại học. 

Còn cần có những chế độ đặc thù cho những trường có đầu tư đạt chuẩn chất lượng cao thì cần buổi làm việc riêng.

"Chúng ta có mô hình trường đại học xuất sắc, giao đào tạo sau đại học khi chưa đào tạo trình độ đại học. Nhưng đó là những trường do Nhà nước và các cơ sở giáo dục nước ngoài đầu tư như ĐH Viêt Đức hay Việt Pháp. "Tiền lệ" này có thể tạo ra chuẩn chất lượng để những trường khác bàn ở giai đoạn sau".

PGS Hoàng Minh Sơn, Hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa Hà Nội nêu thực tế số tiến sĩ là giảng viên của trường ĐH hiện nay rất thiếu. Ông bày tỏ nếu kết hợp được đề án nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục ĐH đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT giai đoạn 2019 - 2030 với việc "đặt hàng giao nhiệm vụ đào tạo tiến sĩ cho các trường đại học" thì sẽ góp phần đáng kể nâng cao chất lượng giáo dục đại học. Khi đó, các trường có cơ hội thực sự đào tạo tiến sĩ trong nước, gắn kết nghiên cứu, nâng cao thành tích nghiên cứu, tạo nguồn nhân lực cho cách mạng 4.0.

Thúy Nga - Hạ Anh

Hiệu trưởng Bách khoa lo lắng "dễ mất uy tín chương trình kỹ sư"

Việc quy định bằng cấp theo khung năng lực quốc gia là cơ hội để hội nhập quốc tế.

Thời gian học 1 năm

Chương trình Cử nhân Kinh doanh Quốc tế Paris-Est là kết quả của sự hợp tác giữa ĐH Hoa Sen và ĐH Paris-Est Créteil - cộng hòa Pháp. Sinh viên trúng tuyển sẽ học tập tại ĐH Hoa Sen theo khung chương trình và sự kiểm định của phía đối tác Pháp. Sinh viên tốt nghiệp được nhận bằng Cử nhân Kinh doanh Quốc tế (Licence Professionnelle Commerce Option Échanges Internationaux) của trường Đại học Paris-Est Créteil. Đây là tấm thẻ thông hành giúp bạn trẻ có cơ hội làm việc trong môi trường toàn cầu hoặc học lên các bậc học cao hơn tại Pháp và các quốc gia khác.

Sinh viên quốc tế tại thư viện trường Đại học Hoa Sen

Thời gian gian đào tạo kéo dài 1 năm. Khối lượng kiến thức được thiết kế tinh gọn trong 12 tháng (gồm 3 học kỳ chính thức và 1 học kỳ thực tập) vẫn đảm bảo đầy đủ về dung lượng và kỹ năng cần thiết nhằm giúp sinh viên tự tin bước vào thế giới nghề nghiệp tương lai trong lĩnh vực kinh doanh.

Chương trình học hoàn toàn bằng tiếng Anh

Ngoài đặc điểm rút gọn về thời gian học, chương trình Cử nhân Kinh doanh quốc tế Paris-Est còn có ưu thế nổi bật ở nội dung và phương pháp đào tạo nhằm trang bị cho sinh viên kiến thức và kỹ năng để làm việc trong môi trường hội nhập toàn cầu. Việc hội nhập tốt sẽ giúp sinh viên có những thành công dài lâu và bền vững trong sự nghiệp của bản thân.

Tiếng Anh chính là chìa khóa giúp sinh viên tự tin mở cánh cửa bước vào thị trường lao động quốc tế. Với 100% thời gian học trên lớp bằng tiếng Anh cùng các giảng viên nước ngoài và sinh viên quốc tế (là các sinh viên người châu Âu thuộc chương trình trao đổi sinh viên của ĐH Paris-Est gửi tới Việt Nam và các sinh viên nước ngoài khác trúng tuyển chương trình), sinh viên chương trình Paris-Est được thực hành giao tiếp tiếng Anh thường xuyên, tạo được lợi thế cạnh tranh về ngoại ngữ so với các ứng viên khác trên thị trường tuyển dụng trong nước và sẵn sàng ứng tuyển, làm việc cho các công ty, tập đoàn đa quốc gia.

Về nội dung đào tạo, chương trình giảng dạy được tiến hành song song với trường ĐH Paris-Est tại Pháp. Tuy nhiên, chương trình tại ĐH Hoa Sen sẽ tập trung vào các thị trường mới nổi tại châu Á. Sinh viên được học cách phân tích những xu hướng toàn cầu và bối cảnh các quốc gia để xác định cách tiếp cận tối ưu vào thị trường nước ngoài. Bên cạnh kiến thức chuyên sâu về môi trường kinh doanh quốc tế, sinh viên sẽ được nghiên cứu thêm những vấn đề chuyên biệt bao gồm văn hóa, ngôn ngữ và kỹ năng giao tiếp.

1/3 thời gian thực tập tại doanh nghiệp

Để đáp ứng và bám sát nhu cầu doanh nghiệp, đồng thời giúp sinh viên tiếp cận và bắt tay vào làm việc ngay khi tốt nghiệp, chương trình dành riêng 1/3 thời gian học để sinh viên tham gia thực tập tại doanh nghiệp, thực hiện các bài tập lớn, các dự án kinh doanh cụ thể.

Tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp chương trình Paris-Est tại ĐH Hoa Sen có việc làm ngay luôn đạt trên 80% qua các năm. Các vị trí công việc đã và đang thu hút sự lựa chọn của sinh viên chương trình này như: chuyên viên xuất nhập khẩu, tư vấn đầu tư ngoại tệ, đại diện giao dịch cho công ty nước ngoài, tư vấn quản lý, chuyên viên marketing quốc tế, logistic, xúc tiến thương mại, chuyên viên phát triển thị trường quốc tế, tư vấn luật thương mại quốc tế,…

Dịch giả Lê Đình Chi (giữa) nhận giải A Giải thưởng Sách Quốc gia 2020 khi chuyển ngữ sáchLịch sử (Herodotus). Ảnh: Quỳnh Trang.

Trên thực tế, anh không giao du nhiều với giới văn học hay giới dịch giả. Trong các mối quan hệ, Lê Đình Chi luôn giữ thái độ trung dung, rất dễ hiểu lầm là hờ hững, thiếu nhiệt tâm. Trên thực tế, đơn giản đó chỉ là một cách sống.

Từ những trang bản thảo “dịch chơi”...

Nếu mới chỉ gặp dịch giả Lê Đình Chi vài lần, nhiều người dễ đánh giá anh là người... “nhạt”. Có lẽ do lối biểu cảm không mấy sinh động khi nói chuyện, cách trả lời phỏng vấn hỏi gì đáp nấy, hỏi nhanh đáp gọn đến khó tin đã khiến anh bị nhiều người hiểu lầm rằng anh khô khan, không biết đùa, một “mọt sách” chính hiệu...

Lê Đình Chi là trưởng nam của nhà thơ Lê Đình Cánh (ông mất năm 2019). Công tác tại Đài Tiếng nói Việt Nam, nhà thơ Lê Đình Cánh từng là tay “bỉnh bút” về ký văn học và nổi danh trong làng thơ lục bát. Tủ sách đa dạng của “ông bố nhà thơ” giống như những “hạt mầm” nuôi dưỡng niềm say mê với sách vở của Lê Đinh Chi từ tấm bé. Ngôi nhà lọt thỏm trong mảnh vườn rộng trên đường Trường Chinh (Hà Nội) là nơi gia đình nhỏ của “dịch giả tay ngang” Lê Đình Chi cư ngụ. Cũng ở nơi này, anh bắt tay chuyển ngữ những trang bản thảo tiếng Anh, tiếng Pháp đầu tiên.

Ấy là về cơ duyên với công việc chuyển ngữ của anh. Gặp gỡ và trò chuyện thêm mấy lần, đi sâu vào các đầu mối của cái nhân duyên ấy, nghe Lê Đình Chi kể lể và ví von, mới “vỡ” ra “chân tướng” một dịch giả khéo ngụy trang bằng một “mặt nạ” hơi... chán đời.

Sách do Lê Đình Chi chuyển ngữ. Ảnh: O.P.

Anh gọi việc tham gia các diễn đàn chia sẻ về các bản “dịch chơi” mà anh tham gia thời sinh viên là “buôn có bạn, bán có phường”. Tuổi 20, thấy mình dịch ra chữ nào, gõ phím xuống đều “hoành tráng” cả. Được những người bạn “ảo” động viên, Lê Đình Chi hăng hái “đẩy” bản dịch cho các nhà xuất bản và y như rằng, một “gáo nước lạnh” dội lên nhiệt huyết của chàng sinh viên trường Dược. “Sau này cầm lại bản dịch buổi ban đầu, mình cũng cảm thấy rất ngô nghê và thấy các nhà xuất bản thật có lý khi từ chối” - anh thú nhận.

Học đại học chuyên ngành Dược quả thật vốn không dành cho những người lười biếng, những bản dịch đầu tay bị chối từ, những tưởng Lê Đình Chi sẽ nguôi quên ảo vọng với sách. Thế nhưng anh quyết định đi học văn bằng 2 tiếng Anh vào buổi tối. Rồi cũng do những buổi tối rảnh rỗi của một chàng trai trẻ không ưa giao du, anh lại bị bạn bè kéo đi học tiếng Pháp. Và rồi anh may mắn kiếm được một học bổng đi học sau đại học ở nước Pháp.

Về công tác tại Đại học Dược Hà Nội, chính vì thường xuyên phải tiếp xúc với sách báo tiếng Anh mà vốn ngoại ngữ, nói như Lê Đình Chi, luôn ở dạng “sống”. Thế rồi tình cờ được giới thiệu tới NXB Công an nhân dân, anh dịch cuốn sách đầu tiên The Shakespeare Secret("Bí mật Shakespeare" - lọt vào Top 5 cuốn sách bán chạy nhất nước Mỹ năm 2008, hiện tượng mới của làng xuất bản Mỹ với mức độ thành công tương đương với Mật mã Da Vincicủa Dan Brown). Đó là thời điểm năm 2010. Cầm trên tay cuốn sách hơn 500 trang do mình chuyển ngữ, với ai chẳng biết, với Lê Đình Chi thì cảm giác “được thêm tí tiền cũng thấy hay hay, vui vui”.

… Đến hàng loạt bản dịch văn học được công nhận

Đến nay, theo Lê Đình Chi, anh đã chuyển ngữ trên 30 cuốn. Cuốn Lịch sử ("Historiai") của tác giả Herodotus, do Nhà xuất bản Thế Giới liên kết với Công ty CP sách Omega Việt Nam phát hành được trao giải A Giải thưởng Sách quốc gia 2020 của Hội Xuất bản Việt Nam cũng là tác phẩm ngốn nhiều thời gian của anh.

Đây là lần đầu tiên, sách dịch giành được giải A tại giải thưởng danh giá này. Để có được điều đó, Lê Đình Chi mất tới 3 năm để hoàn thành việc chuyển ngữ cuốn sách hơn 800 trang được đánh giá là kiệt tác vượt thời gian, không chỉ là công trình nền tảng của lịch sử trong văn học phương Tây, mà còn đề cập về nhân chủng học, địa lý, thần học, triết học, khoa học chính trị và các vở bi kịch.

Sách Lịch sử. Ảnh: Ngọc Hiền.

Ba năm trong nhịp sống gấp gáp hiện nay là khoảng thời gian không hề ngắn nhất là anh lại dành để vùi đầu vào những trang bản thảo chuyển ngữ, đúng ra đó là sự kiên trì. Nói cách khác, sự kiệm lời, cộng với một chút cá tính độc, lạ, thích sống trong thế giới và lối tư duy riêng mình đã níu Lê Đình Chi ở lại thật lâu và thật sâu với những cuốn sách văn học bằng tiếng nước ngoài dày cộp, chi chít ngữ liệu, đầy thử thách với mọi dịch giả.

Chất lượng các bản dịch mang thương hiệu “Lê Đình Chi”, từ các tác phẩm văn học như Bí ẩn quân hậu đen(Arturo Pérez-Reverte), Kiếm sĩ không trái tim (Rafael Sabatini) hay Những người nuôi giữ bồ câu (Alice Hoffman) đến các pho sử thi như Napoleon Đại đế(Andrew Roberts) hay Lịch sử - Historiai(Herodotus) có sức nặng “bào chữa” cực kỳ lợi hại cho đường đến thành công mà Lê Đình Chi vẫn gọi vui là “đổi gió”, “làm công tác chuyên môn căng thẳng thì chuyển sang dịch. Thế thôi”. Nghe rất giản đơn, rất nhẹ nhàng, nhẹ nhõm nhưng nhìn thành quả là những tác phẩm dịch thì mới thấy Lê Đình Chi thực sự là một người... thích đùa.

Anh đã thực sự “ăn dầm nằm dề” với những trang bản thảo chuyển ngữ, trong khi vẫn còn đó bộn bề công việc, giáo án, những bài giảng cho sinh viên, đam mê với môn bóng đá, và như bao người, trách nhiệm với gia đình.

Gần đây, Lê Đình Chi có dự định chuyển sang chuyển ngữ những tác phẩm văn học kinh điển nhưng chưa được khai thác một cách đầy đủ. Cuốn sách dịch mới nhất của anh là trọn bộ tiểu thuyết Bá tước Monte Cristogồm 3 tập, dài tới 117 chương, dày 1.300 trang, dịch từ nguyên bản tiếng Pháp kèm theo tranh minh họa của nhiều họa sĩ thế kỷ XIX, ra mắt độc giả vào năm ngoái...

Có thể nói, mỗi tác phẩm của anh là một hành trình phiêu lưu, tìm kiếm bản thể và giá trị của con người. Và trên hành trình ấy, ngòi bút chuyển ngữ của Lê Đình Chi đã vô cùng sinh động, linh hoạt, trải đời, thậm chí đôi chỗ tinh quái, dị biệt. Điều này cho thấy góc khuất trong con người dịch giả vốn trầm tính, lặng lẽ, lạc thời. Anh phiêu lưu theo cách của riêng mình, trong thế giới của chữ nghĩa, của văn chương mà không mưu cầu điều gì khác ngoài việc thỏa mãn chính sở thích của mình, và cũng bị chính văn chương, lịch sử lôi cuốn, dẫn dụ để chuyển ngữ hết cuốn sách này sang cuốn sách khác.

Rõ ràng Lê Đình Chi không dịch văn học vì sự nổi tiếng. Nhưng dù là công việc trong hay ngoài chuyên môn, anh đều làm một cách nghiêm túc, cẩn thận để có những thành quả giá trị.

Dịch giả Lê Đình Chi sinh năm 1977 tại Hà Nội, hiện là PGS.TS, nghiên cứu và giảng dạy tại Trường Đại học Dược Hà Nội. Anh chuyển ngữ thành công nhiều tác phẩm văn học và lịch sử lớn từ tiếng Anh và tiếng Pháp, như Napoleon Đại đế(Andrew Roberts), Đột nhiên có tiếng gõ cửa(E.Keret), Những người nuôi giữ bồ câu(A.Hoffman)... Cuốn Lịch sử - Historiai(Herodotus), do Lê Đình Chi chuyển ngữ, được Hội Xuất bản Việt Nam trao giải A Giải thưởng Sách quốc gia 2020.