Kể từ năm 2006, mỗi năm Wisdom và bạn đời Akeakamai đều quay trở về hòn đảo san hô ở Thái Bình Dương gần Hawaii để đẻ trứng và ấp nở một chim non. Wisdom vừa mới đẻ thêm một quả trứng vào đầu tháng 2 này.

Những con chim hải âu đầu tiên ở quần đảo san hô Midway được đeo vòng giám sát và đánh số thứ tự là vào năm 1936. Kể từ đó, 250.000 con chim hải âu đã được theo dõi, cho phép các nhà nghiên cứu có thể quan sát chúng.

Wisdom được đeo vòng theo dõi vào năm 1956 bởi nhà nghiên cứu Chandle Robbins.  Vào thời điểm đó, nó được ước tính khoảng 5 tuổi vì đã trở lại nơi sinh sản khi trưởng thành, điều mà những loài chim này chỉ làm cho đến khi chúng khoảng 5 tuổi và sẵn sàng tìm bạn tình. Nhưng thật khó để nói tuổi chim chính xác trừ khi kiểm tra khi chúng còn rất nhỏ.

Vậy nên, chúng ta biết được Wisdom khoảng 5 tuổi vào năm 1956 (hoặc cũng có thể lớn hơn), do đó ngày nay “bà" hải âu này đã được 68 tuổi. Tuy nhiên sau khi gắn vòng theo dõi năm 1956, Wisdom đột nhiên không quay trở về đảo nữa, mãi cho đến năm 2001/2002, sau đó Robbins đã gắn vòng mới cho nó.

Nhưng kể từ đó, Wisdom là một “cư dân" thường xuyên của Đảo san hô Midway. Cơ quan Bảo vệ Cá và Động vật hoang dã Hoa Kỳ khu vực Thái Bình Dương (USFWS) cho biết, việc một con hải âu quay trở lại, đẻ và ấp trứng mỗi năm là điều rất hiếm có, nhưng Wisdom là ngoại lệ.

Những con hải âu bắt đầu quay về đảo từ tháng 10 và sẽ ở trên đảo khoảng 7 tháng để ấp trứng và nuôi chim non. Hải âu chỉ đẻ 1 trứng và cả chim bố mẹ đều thay phiên nhau ấp trong hai tháng.

Sau khi trứng nở, hải âu sẽ ở lại chăm sóc chim non trong khoảng 5-6 tháng trước khi bay đi. Quá trình này tiêu tốn rất nhiều thời gian và sức lực, do đó hầu hết các con chim hải âu Laysan không đẻ trứng liên tiếp hàng năm.

Nhóm nghiên cứu ước lượng Wisdom đã đẻ từ 31-36 quả trứng cùng với người bạn đời Akeakamai và có lẽ “bà" hải âu này vẫn chưa muốn dừng lại.

“Vì hải âu Laysan hiếm khi đẻ trứng mỗi năm và khi đẻ cũng chỉ có mỗi một con, nên mỗi cá thể chim cũng là sự đóng góp rất lớn cho quần thể”, Bob Peyton, giám đốc USFWS cho biết.

Và trong một thế giới đứng trước sự biến đổi khí hậu, sự tuyệt chủng hàng loạt - thật tuyệt khi Wisdom mang đến một mầm sống mới trong năm. Năm ngoái, Wisdom quay trở về đảo và đẻ trứng vào đầu tháng 1.

Theo GenK

Có thể bạn chưa biết, trong số các loài chim được ghi nhận, kỷ lục có độ tuổi lớn nhất đang thuộc về Wisdom, một con chim hải âu Laysan mái (tên khoa học là Phoebastria immutabilis) với số năm “góp mặt" trên cõi đời là khoảng 68, trong khi tuổi thọ trung bình của loài này là 50 năm. Nếu bạn nghĩ đạt đến độ tuổi đó đối với hải âu đã là kỳ tích đáng nể nhất thì còn hơi sớm đấy, vì Wisdom vừa thực hiện được điều còn kỳ diệu hơn, đó chính là sinh sản ở độ tuổi "gần đất xa trời".

Kể từ năm 2006, mỗi năm Wisdom và bạn đời Akeakamai đều quay trở về hòn đảo san hô ở Thái Bình Dương gần Hawaii để đẻ trứng và ấp nở một chim non. Wisdom vừa mới đẻ thêm một quả trứng vào đầu tháng 2 này.

Những con chim hải âu đầu tiên ở quần đảo san hô Midway được đeo vòng giám sát và đánh số thứ tự là vào năm 1936. Kể từ đó, 250.000 con chim hải âu đã được theo dõi, cho phép các nhà nghiên cứu có thể quan sát chúng.

Wisdom được đeo vòng theo dõi vào năm 1956 bởi nhà nghiên cứu Chandle Robbins.  Vào thời điểm đó, nó được ước tính khoảng 5 tuổi vì đã trở lại nơi sinh sản khi trưởng thành, điều mà những loài chim này chỉ làm cho đến khi chúng khoảng 5 tuổi và sẵn sàng tìm bạn tình. Nhưng thật khó để nói tuổi chim chính xác trừ khi kiểm tra khi chúng còn rất nhỏ.

Vậy nên, chúng ta biết được Wisdom khoảng 5 tuổi vào năm 1956 (hoặc cũng có thể lớn hơn), do đó ngày nay “bà" hải âu này đã được 68 tuổi. Tuy nhiên sau khi gắn vòng theo dõi năm 1956, Wisdom đột nhiên không quay trở về đảo nữa, mãi cho đến năm 2001/2002, sau đó Robbins đã gắn vòng mới cho nó.

Nhưng kể từ đó, Wisdom là một “cư dân" thường xuyên của Đảo san hô Midway. Cơ quan Bảo vệ Cá và Động vật hoang dã Hoa Kỳ khu vực Thái Bình Dương (USFWS) cho biết, việc một con hải âu quay trở lại, đẻ và ấp trứng mỗi năm là điều rất hiếm có, nhưng Wisdom là ngoại lệ.

Những con hải âu bắt đầu quay về đảo từ tháng 10 và sẽ ở trên đảo khoảng 7 tháng để ấp trứng và nuôi chim non. Hải âu chỉ đẻ 1 trứng và cả chim bố mẹ đều thay phiên nhau ấp trong hai tháng.

Sau khi trứng nở, hải âu sẽ ở lại chăm sóc chim non trong khoảng 5-6 tháng trước khi bay đi. Quá trình này tiêu tốn rất nhiều thời gian và sức lực, do đó hầu hết các con chim hải âu Laysan không đẻ trứng liên tiếp hàng năm.

Nhóm nghiên cứu ước lượng Wisdom đã đẻ từ 31-36 quả trứng cùng với người bạn đời Akeakamai và có lẽ “bà" hải âu này vẫn chưa muốn dừng lại.

“Vì hải âu Laysan hiếm khi đẻ trứng mỗi năm và khi đẻ cũng chỉ có mỗi một con, nên mỗi cá thể chim cũng là sự đóng góp rất lớn cho quần thể”, Bob Peyton, giám đốc USFWS cho biết.

Và trong một thế giới đứng trước sự biến đổi khí hậu, sự tuyệt chủng hàng loạt - thật tuyệt khi Wisdom mang đến một mầm sống mới trong năm. Năm ngoái, Wisdom quay trở về đảo và đẻ trứng vào đầu tháng 1.

Theo GenK

Chương trình “Tặng miễn phí khẩu trang y tế - ViettelPost đồng hành cùng công tác phòng chống dịch virus Corona” diễn ra trong 10 ngày, áp dụng với tất cả khách hàng đến giao dịch tại hệ thống bưu cục, cửa hàng của ViettelPost trên toàn quốc.

Dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus Corona (nCoV) gây ra đang diễn biến phức tạp tại Trung Quốc và một số quốc gia, trong đó có Việt Nam. Sau khi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vào rạng sáng ngày 31/1/2020 tuyên bố dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus Corona (nCoV) gây ra là “tình trạng y tế công cộng khẩn cấp gây quan ngại quốc tế”, nước sát khuẩn, khẩu trang đã trở thành những mặt hàng khan hiếm với giá thành bị đẩy lên cao hơn nhiều lần.

Theo đánh giá của Tổng cục Quản lý thị trường - Bộ Công Thương, tại một số địa phương trên Việt Nam, đã xảy ra các hiện tượng thu gom, tăng giá bất hợp lý trang thiết bị y tế, bảo vệ sức khỏe dùng cho việc phòng bệnh trong đó chủ yếu là khẩu trang, nước sát trùng.

Với mong muốn được chung tay cùng với các cơ quan, tổ chức và toàn xã hội trong công cuộc phòng chống và ứng phó với dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus Corona gây ra, Tổng công ty cổ phần Bưu chính Viettel (ViettelPost) đã quyết định triển khai chương trình “Tặng miễn phí khẩu trang y tế - ViettelPost đồng hành cùng công tác phòng chống dịch virus Corona”.

Một số đơn vị trực thuộc của ViettelPost đã triển khai sớm chương trình tặng khẩu trang y tế cho khách hàng ngay từ chiều ngày 31/1/2020.

Một số đơn vị trực thuộc của ViettelPost đã triển khai sớm chương trình tặng khẩu trang y tế cho khách hàng ngay từ chiều ngày 31/1/2020.

Diễn ra trong thời gian 10 ngày, bắt đầu từ hôm nay, ngày 1/2/2020 cho đến ngày 10/2/2020, chương trình “Tặng miễn phí khẩu trang y tế - ViettelPost đồng hành cùng công tác phòng chống dịch virus Corona” áp dụng cho tất cả các khách hàng đến giao dịch tại các cửa hàng, bưu cục của ViettelPost trên toàn quốc. Hiện mạng lưới kênh bán của ViettelPost đã được phủ rộng khắp, gồm 1.432 bưu cục, 827 cửa hàng và 469 điểm cung ứng dịch vụ bưu chính.

Cụ thể, trong thời gian diễn ra chương trình, mỗi khách hàng đến giao dịch tại cửa hàng, bưu cục của ViettelPost đều được tặng tối thiểu một chiếc khẩu trang y tế. Theo hướng dẫn của ViettelPost với các đơn vị trực thuộc, khẩu trang y tế được tặng cho các khách hàng đợt này là khẩu trang 3 lớp, ưu tiên loại có than hoạt tính và có bao gói riêng cho từng chiếc để bảo đảm vệ sinh.

“Các khẩu trang y tế được ViettelPost cung cấp miễn phí cho khách hàng được lấy nguồn từ chính các shop bán hàng trên sàn thương mại điện tử Vỏ Sò của chúng tôi”, đại diện ViettelPost cho biết thêm.

Chương trình “Tặng miễn phí khẩu trang y tế - ViettelPost đồng hành cùng công tác phòng chống dịch virus Corona” diễn ra trong 10 ngày, áp dụng với tất cả khách hàng đến giao dịch tại hệ thống bưu cục, cửa hàng của ViettelPost trên toàn quốc.

Dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus Corona (nCoV) gây ra đang diễn biến phức tạp tại Trung Quốc và một số quốc gia, trong đó có Việt Nam. Sau khi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vào rạng sáng ngày 31/1/2020 tuyên bố dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus Corona (nCoV) gây ra là “tình trạng y tế công cộng khẩn cấp gây quan ngại quốc tế”, nước sát khuẩn, khẩu trang đã trở thành những mặt hàng khan hiếm với giá thành bị đẩy lên cao hơn nhiều lần.

Theo đánh giá của Tổng cục Quản lý thị trường - Bộ Công Thương, tại một số địa phương trên Việt Nam, đã xảy ra các hiện tượng thu gom, tăng giá bất hợp lý trang thiết bị y tế, bảo vệ sức khỏe dùng cho việc phòng bệnh trong đó chủ yếu là khẩu trang, nước sát trùng.

Với mong muốn được chung tay cùng với các cơ quan, tổ chức và toàn xã hội trong công cuộc phòng chống và ứng phó với dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus Corona gây ra, Tổng công ty cổ phần Bưu chính Viettel (ViettelPost) đã quyết định triển khai chương trình “Tặng miễn phí khẩu trang y tế - ViettelPost đồng hành cùng công tác phòng chống dịch virus Corona”.

Một số đơn vị trực thuộc của ViettelPost đã triển khai sớm chương trình tặng khẩu trang y tế cho khách hàng ngay từ chiều ngày 31/1/2020.

Một số đơn vị trực thuộc của ViettelPost đã triển khai sớm chương trình tặng khẩu trang y tế cho khách hàng ngay từ chiều ngày 31/1/2020.

Diễn ra trong thời gian 10 ngày, bắt đầu từ hôm nay, ngày 1/2/2020 cho đến ngày 10/2/2020, chương trình “Tặng miễn phí khẩu trang y tế - ViettelPost đồng hành cùng công tác phòng chống dịch virus Corona” áp dụng cho tất cả các khách hàng đến giao dịch tại các cửa hàng, bưu cục của ViettelPost trên toàn quốc. Hiện mạng lưới kênh bán của ViettelPost đã được phủ rộng khắp, gồm 1.432 bưu cục, 827 cửa hàng và 469 điểm cung ứng dịch vụ bưu chính.

Cụ thể, trong thời gian diễn ra chương trình, mỗi khách hàng đến giao dịch tại cửa hàng, bưu cục của ViettelPost đều được tặng tối thiểu một chiếc khẩu trang y tế. Theo hướng dẫn của ViettelPost với các đơn vị trực thuộc, khẩu trang y tế được tặng cho các khách hàng đợt này là khẩu trang 3 lớp, ưu tiên loại có than hoạt tính và có bao gói riêng cho từng chiếc để bảo đảm vệ sinh.

“Các khẩu trang y tế được ViettelPost cung cấp miễn phí cho khách hàng được lấy nguồn từ chính các shop bán hàng trên sàn thương mại điện tử Vỏ Sò của chúng tôi”, đại diện ViettelPost cho biết thêm.

Một trẻ sơ sinh nhờ siêu âm kỹ nên phát hiện sớm bị rối loạn giới tính từ trong bụng mẹ.

Sau vài ngày phẫu thuật cắt bỏ tinh hoàn tại BV Chợ Rẫy, chị L.H.B.T. bộc bạch: “Khi nhận kết quả xét nghiệm giới tính là nam, tôi rất sốc và nghĩ có khi nào nhầm với kết quả của ai đó. Nhưng cuối cùng, sau nhiều lần được BS giải thích, tư vấn tâm lý, tôi dần ổn định tinh thần và đồng ý mổ cắt bỏ hai tinh hoàn ẩn ở vùng bẹn. Cứ nghĩ như cắt bỏ khối u bướu gì đó thì lại càng thấy quyết tâm hơn. Ca mổ kết thúc, tôi tỉnh dậy thấy trong lòng nhẹ nhõm vì mình đã sống đúng như một người con gái giống như trước đây, chỉ có điều là mình sẽ là phụ nữ hiếm muộn mãi mãi, chỉ mong tìm được người bạn đời có sự cảm thông”.

Ngồi trước phòng tư vấn, tôi làm quen với một cô gái dáng người đầy đặn, cao trên 1,6m, mặc quần jeans, áo thun hồng trông xinh xắn đang chờ BS tư vấn. Cô tên V.T.B.T., 23 tuổi, vừa mới ra trường, là giáo viên của một trường tiểu học, sắp lấy chồng. B.T. đến khám vì chưa một lần có kinh nguyệt. Thật bất ngờ, xét nghiệm nhiễm sắc thể cho kết quả 46XY - giới tính nam.

Cách đây không lâu, BV Hùng Vương tiếp nhận một BN được chuyển đến từ BV Bình Dân để xét nghiệm nhiễm sắc thể giới tính. BN P.D.T. (46 tuổi, ngụ tỉnh Lâm Đồng) có bề ngoài nam giới, nhưng kết quả xét nghiệm 46XX - nữ giới. Ông T. làm rẫy và đã có vợ từ nhiều năm nhưng không có con. Trong một lần đi tiểu ra máu, ông T. đến khám ở Khoa Niệu, BV Bình Dân. Các BS chỉ định chụp CT, siêu âm để kiểm tra sỏi niệu, bất ngờ, phát hiện ông T. có buồng trứng và tử cung. Tại BV Hùng Vương, ông được phát hiện bị u xơ tử cung gây xuất huyết. Sau đó, ông có nguyện vọng là nam giới và được các BS phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng, tử cung, tạo hình dương vật và gắn tinh hoàn giả.

Vì nguyên nhân nào đó, hai loại tế bào trên hoạt động kém và tùy mức độ mà bộ phận sinh dục bên ngoài của bé trai sẽ không hoàn chỉnh dù có hình dáng thiên về nam như: lỗ tiểu thấp, dương vật ngắn, vùi dương vật, bìu không khép lại hoặc có thể có hình dạng giống bộ phận sinh dục nữ nhiều hơn, hay bề ngoài hoàn toàn là nữ như trường hợp của D. và T.

Ở trường hợp của ông P.D.T. là do tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh nên lượng tiết tố nam trong cơ thể quá cao, âm vật bị phì đại giống dương vật. Vì lẽ đó nên từ khi sinh ra, BN đã sống như một nam giới.

Phát hiện sớm, trẻ sẽ sống đúng với giới tính

Tần suất mắc các dị tật rối loạn phát triển giới tính ở trẻ sinh ra còn sống khoảng 1/5.000 ca. Tại BV Hùng Vương, trung bình mỗi tuần, Phòng Di truyền phát hiện ba BN không có chu kỳ kinh nguyệt đến khám nghi do rối loạn giới tính, cần xác định giới tính chính xác.

BS Nguyễn Phương Thảo băn khoăn: “Những năm qua, Việt Nam cấm xác định giới tính trong thai kỳ, do đó một số BS không siêu âm kỹ giới tính của trẻ nên có thể rất nhiều trường hợp trẻ bị rối loạn phát triển giới tính bị bỏ qua, dẫn đến những tình huống đau lòng. Khi trưởng thành, trẻ sẽ không sống đúng với giới tính của mình hoặc điều trị trễ. Đặc biệt, những trường hợp mang thai bé gái có nội tiết tố nam phát triển quá mức khiến âm vật phì đại giống dương vật thì nguy cơ toàn bộ hệ thống nội tiết của thai nhi bị ảnh hưởng, chứ không riêng gì nội tiết tố giới tính. Nếu không can thiệp, điều trị kịp thời, thai nhi có khả năng bị rối loạn chất điện giải, nguy hiểm đến tính mạng”.

PGS-TS-BS Lê Tấn Sơn cảnh tỉnh: cần phát hiện sớm dị tật ở cơ quan sinh dục; trẻ bị tinh hoàn ẩn, tinh hoàn không xuống được bìu thì cần mổ sớm (thường lúc sáu tháng tuổi), nếu để sau hai tuổi sẽ không tốt vì tinh hoàn dễ bị thoái hóa, ảnh hưởng khả năng sinh sản. Hay những bé gái bị tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh khiến ngoại hình giống như bé trai thì có thể điều trị, khống chế sự phát triển quá mức của nội tiết tố nam, tiến hành phẫu thuật, chỉnh sửa bộ phận sinh dục ngay từ lúc sáu tháng tuổi…

Theo BS Thảo, hiện máy siêu âm chẩn đoán chính xác khoảng 90% đối với những trường hợp thai nhi là bé trai, nhưng cơ quan sinh dục ngoài phát triển bất thường. Những bé gái có cơ quan sinh dục ngoài biệt hóa giống bé trai thì chỉ chẩn đoán chính xác được 46%. Những trường hợp siêu âm thấy có dấu hiệu nghi ngờ, đồng thời gia đình của thai phụ từng có người bất thường về giới tính hoặc thai phụ có sử dụng thuốc nội tiết tố trong thai kỳ… thì BS thực hiện chọc ối để xét nghiệm, chẩn đoán các bệnh có thể gây rối loạn phát triển giới tính.

Đặc biệt, những thai phụ từng có con bị tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh sẽ được điều trị thuốc dexamethasone ở tuần thứ sáu nhằm điều chỉnh hệ thống nội tiết tố, ngăn ngừa hiện tượng nam hóa cơ quan sinh dục ngoài của bé gái. Đến tuần thứ 12, thai phụ được chọc hút gai nhau để xác định bé là trai hay gái rồi mới điều trị tiếp. Như vậy, bé sẽ được phát hiện và điều trị sớm nhằm tránh ảnh hưởng đến phát triển giới tính về sau. Với những trường hợp máy siêu âm không phát hiện, một số BV sẽ lấy máu gót chân trẻ sơ sinh để xét nghiệm nội tiết tố và tùy từng ca bệnh mà có cách xử trí phù hợp.

Nhiều người sau khi lập gia đình, trong một lần đi khám bệnh, vô tình phát hiện mình mang giới tính khác. Kiểu giới tính “thân sâu hồn bướm” này đã khiến không ít người trong cuộc bất ngờ, sốc nặng.

“Hai chị em ruột” đều là... con trai!

Bác sĩ (BS) Nguyễn Phương Thảo, Phòng Di truyền, Bệnh viện (BV) Hùng Vương, bộ môn Phôi - di truyền Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch TP.HCM kể: hai chị em ruột L.T.T.D., 24 tuổi và L.H.B.T., 21 tuổi (ngụ TP.HCM) cùng đến khám tại BV Hùng Vương vì từ nhỏ đến nay chưa một lần có kinh nguyệt. D. có chồng, chưa có con. Sau khi thăm khám, các BS phát hiện D. và T. đều không có tử cung, không có buồng trứng nhưng ở vùng bẹn lại có tinh hoàn. Bệnh nhân (BN) được chuyển qua Phòng Di truyền làm xét nghiệm giới tính. Kết quả, cả D. và T. đều mang giới tính nam - 46XY.

Điều khiến cả BN và BS ngỡ ngàng là hai chị em D. và T. đều nói giọng nữ, hình dáng bên ngoài mượt mà và cả bộ phận sinh dục ngoài cũng là nữ. Khi biết được sự thật, T. thất thần, còn D. quá sốc, vội vã rời phòng tư vấn và... trốn biệt. “Bẵng đi một thời gian, chỉ có cô em quay trở lại và có nguyện vọng được sống bình thường là một phụ nữ như hơn 20 năm qua. BS tư vấn cho cô nên cắt bỏ tinh hoàn để tránh biến chứng ung thư, trở thành phụ nữ. Nhưng, BN phải uống thuốc nội tiết tố nữ suốt đời, nhằm hạn chế loãng xương. Riêng cô chị không trở lại BV, có lẽ không thể chấp nhận sự thật phũ phàng và e ngại hạnh phúc gia đình tan vỡ”.

Một trẻ sơ sinh nhờ siêu âm kỹ nên phát hiện sớm bị rối loạn giới tính từ trong bụng mẹ.

Sau vài ngày phẫu thuật cắt bỏ tinh hoàn tại BV Chợ Rẫy, chị L.H.B.T. bộc bạch: “Khi nhận kết quả xét nghiệm giới tính là nam, tôi rất sốc và nghĩ có khi nào nhầm với kết quả của ai đó. Nhưng cuối cùng, sau nhiều lần được BS giải thích, tư vấn tâm lý, tôi dần ổn định tinh thần và đồng ý mổ cắt bỏ hai tinh hoàn ẩn ở vùng bẹn. Cứ nghĩ như cắt bỏ khối u bướu gì đó thì lại càng thấy quyết tâm hơn. Ca mổ kết thúc, tôi tỉnh dậy thấy trong lòng nhẹ nhõm vì mình đã sống đúng như một người con gái giống như trước đây, chỉ có điều là mình sẽ là phụ nữ hiếm muộn mãi mãi, chỉ mong tìm được người bạn đời có sự cảm thông”.

Ngồi trước phòng tư vấn, tôi làm quen với một cô gái dáng người đầy đặn, cao trên 1,6m, mặc quần jeans, áo thun hồng trông xinh xắn đang chờ BS tư vấn. Cô tên V.T.B.T., 23 tuổi, vừa mới ra trường, là giáo viên của một trường tiểu học, sắp lấy chồng. B.T. đến khám vì chưa một lần có kinh nguyệt. Thật bất ngờ, xét nghiệm nhiễm sắc thể cho kết quả 46XY - giới tính nam.

Cách đây không lâu, BV Hùng Vương tiếp nhận một BN được chuyển đến từ BV Bình Dân để xét nghiệm nhiễm sắc thể giới tính. BN P.D.T. (46 tuổi, ngụ tỉnh Lâm Đồng) có bề ngoài nam giới, nhưng kết quả xét nghiệm 46XX - nữ giới. Ông T. làm rẫy và đã có vợ từ nhiều năm nhưng không có con. Trong một lần đi tiểu ra máu, ông T. đến khám ở Khoa Niệu, BV Bình Dân. Các BS chỉ định chụp CT, siêu âm để kiểm tra sỏi niệu, bất ngờ, phát hiện ông T. có buồng trứng và tử cung. Tại BV Hùng Vương, ông được phát hiện bị u xơ tử cung gây xuất huyết. Sau đó, ông có nguyện vọng là nam giới và được các BS phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng, tử cung, tạo hình dương vật và gắn tinh hoàn giả.

Vì nguyên nhân nào đó, hai loại tế bào trên hoạt động kém và tùy mức độ mà bộ phận sinh dục bên ngoài của bé trai sẽ không hoàn chỉnh dù có hình dáng thiên về nam như: lỗ tiểu thấp, dương vật ngắn, vùi dương vật, bìu không khép lại hoặc có thể có hình dạng giống bộ phận sinh dục nữ nhiều hơn, hay bề ngoài hoàn toàn là nữ như trường hợp của D. và T.

Ở trường hợp của ông P.D.T. là do tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh nên lượng tiết tố nam trong cơ thể quá cao, âm vật bị phì đại giống dương vật. Vì lẽ đó nên từ khi sinh ra, BN đã sống như một nam giới.

Phát hiện sớm, trẻ sẽ sống đúng với giới tính

Tần suất mắc các dị tật rối loạn phát triển giới tính ở trẻ sinh ra còn sống khoảng 1/5.000 ca. Tại BV Hùng Vương, trung bình mỗi tuần, Phòng Di truyền phát hiện ba BN không có chu kỳ kinh nguyệt đến khám nghi do rối loạn giới tính, cần xác định giới tính chính xác.

BS Nguyễn Phương Thảo băn khoăn: “Những năm qua, Việt Nam cấm xác định giới tính trong thai kỳ, do đó một số BS không siêu âm kỹ giới tính của trẻ nên có thể rất nhiều trường hợp trẻ bị rối loạn phát triển giới tính bị bỏ qua, dẫn đến những tình huống đau lòng. Khi trưởng thành, trẻ sẽ không sống đúng với giới tính của mình hoặc điều trị trễ. Đặc biệt, những trường hợp mang thai bé gái có nội tiết tố nam phát triển quá mức khiến âm vật phì đại giống dương vật thì nguy cơ toàn bộ hệ thống nội tiết của thai nhi bị ảnh hưởng, chứ không riêng gì nội tiết tố giới tính. Nếu không can thiệp, điều trị kịp thời, thai nhi có khả năng bị rối loạn chất điện giải, nguy hiểm đến tính mạng”.

PGS-TS-BS Lê Tấn Sơn cảnh tỉnh: cần phát hiện sớm dị tật ở cơ quan sinh dục; trẻ bị tinh hoàn ẩn, tinh hoàn không xuống được bìu thì cần mổ sớm (thường lúc sáu tháng tuổi), nếu để sau hai tuổi sẽ không tốt vì tinh hoàn dễ bị thoái hóa, ảnh hưởng khả năng sinh sản. Hay những bé gái bị tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh khiến ngoại hình giống như bé trai thì có thể điều trị, khống chế sự phát triển quá mức của nội tiết tố nam, tiến hành phẫu thuật, chỉnh sửa bộ phận sinh dục ngay từ lúc sáu tháng tuổi…

Theo BS Thảo, hiện máy siêu âm chẩn đoán chính xác khoảng 90% đối với những trường hợp thai nhi là bé trai, nhưng cơ quan sinh dục ngoài phát triển bất thường. Những bé gái có cơ quan sinh dục ngoài biệt hóa giống bé trai thì chỉ chẩn đoán chính xác được 46%. Những trường hợp siêu âm thấy có dấu hiệu nghi ngờ, đồng thời gia đình của thai phụ từng có người bất thường về giới tính hoặc thai phụ có sử dụng thuốc nội tiết tố trong thai kỳ… thì BS thực hiện chọc ối để xét nghiệm, chẩn đoán các bệnh có thể gây rối loạn phát triển giới tính.

Đặc biệt, những thai phụ từng có con bị tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh sẽ được điều trị thuốc dexamethasone ở tuần thứ sáu nhằm điều chỉnh hệ thống nội tiết tố, ngăn ngừa hiện tượng nam hóa cơ quan sinh dục ngoài của bé gái. Đến tuần thứ 12, thai phụ được chọc hút gai nhau để xác định bé là trai hay gái rồi mới điều trị tiếp. Như vậy, bé sẽ được phát hiện và điều trị sớm nhằm tránh ảnh hưởng đến phát triển giới tính về sau. Với những trường hợp máy siêu âm không phát hiện, một số BV sẽ lấy máu gót chân trẻ sơ sinh để xét nghiệm nội tiết tố và tùy từng ca bệnh mà có cách xử trí phù hợp.