PGS.TS Nguyễn Lân Cường (trái) và nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư.

Trải qua 6 mùa giải, Giải thưởng Sách Quốc gia đã trở thành dịp để phát hiện và tôn vinh những xuất bản phẩm giá trị cao, góp phần phổ biến và nâng cao văn hóa đọc nước nhà.

Nhiều tác giả đạt giải là những nhà khoa học, nhà nghiên cứu, chuyên gia với trình độ uyên bác và tinh thần cống hiến miệt mài, là tấm gương sáng cho thế hệ sau noi theo.

Tại mùa giải thứ VII năm nay, nổi bật có hai công trình Gia Định - Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh: Dặm dài lịch sửcủa nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư và Bộ xương người nói với chúng ta điều gì?của PGS.TS Nguyễn Lân Cường là những tác phẩm kết tinh hàng thập kỷ tìm tòi, làm việc của các tác giả.

Bộ sách về lịch sử hơn 300 năm của TP.HCM

Chia sẻ với Tri thức - ZNews, nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư cho biết bản thảo đầu tiên của bộ sách Gia Định - Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh: Dặm dài lịch sử (1698-2020) được viết vào năm 1998. Quan sát thấy còn thiếu một công trình nhân kỷ niệm 300 lịch sử thành phố, ông đã tự lên đề cương và tham khảo ý kiến của Viện Khoa học Xã hội TP.HCM.

Đề cương được đánh giá cao, một nhà xuất bản đã ký hợp đồng mời ông thực hiện bản thảo. Suốt mấy tháng ròng rã sau đó, nhà nghiên cứu rong ruổi đến khắp các thư viện, trung tâm lưu trữ của thành phố để sưu tầm tài liệu. "Cả ngày tôi đi như một người công chức, trưa cũng ở lại đến chiều mới về", ông nhớ lại.

Sợ không hoàn thành kịp tiến độ đề ra, ông vừa viết tay bản thảo, vừa thuê người gõ lại bằng máy đánh chữ. Bản thảo hoàn thành, các khâu xử lý biên tập, dàn trang, làm bìa cũng đã sẵn sàng. Thế nhưng sau khi in thử, vì một "trở duyên" mà sách không được ra mắt bạn đọc.

Nhà nghiên cứu không nản chí. Ông giữ lại toàn bộ bản thảo vì nghĩ sẽ đến lúc có thể dùng. Và ngày ấy đã đến. Năm 2020, xét thấy không khí sử học sôi động, ông lần giở lại bản thảo năm xưa và cập nhật, bổ sung, hoàn thiện bản thảo.

Bộ sách Gia Định - Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh: Dặm dài lịch sử (1698-2020)của nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư. Ảnh: Thanh Trần.

Bộ sách vừa có thêm phần về giai đoạn từ năm 1998 đến 2020, vừa có thêm tài liệu bổ sung xuyên suốt quá trình hình thành và phát triển hơn 300 năm của thành phố. Do đó, công trình đồ sộ tăng gấp đôi về dung lượng. Tập 1 bộ sách ứng với giai đoạn 1698-1945 dày 792 trang và tập 2 ứng với giai đoạn 1945-2020 dày 898 trang, do Nhà xuất bản Tổng hợp TP.HCM ấn hành.

Nhà nghiên cứu kỳ vọng công trình ấp ủ gần 30 năm của mình sẽ trở thành cẩm nang cho bất kỳ ai muốn tìm hiểu về thành phố.

Tại Giải thưởng Sách Quốc gia lần VII năm nay, bộ sách Gia Định - Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh: Dặm dài lịch sửđược đánh giá cao. Hội đồng giám khảo nhận định cuốn sách tận dụng được nhiều tư liệu của nhiều nhà khoa học đi trước, hệ thống hóa một cách rất phong phú, khoa học các tài liệu có nguồn gốc đáng tin cậy và cung cấp nhiều thông tin có giá trị tham khảo cao.

Tác phẩm không chỉ mang nhiều dấu ấn về lịch sử mà cả dấu ấn của công trình địa chí văn hóa với nội dung phong phú, văn phong chính xác.

Cuốn sách giúp hiểu bộ xương người

Tại Giải thưởng Sách Quốc gia năm nay, một công trình nghiên cứu thực hiện trong nhiều năm cũng được đề cử giải.

Năm 1990, vừa trở về sau chuyến đi thực tập sinh tại Liên xô (cũ), PGS.TS Nguyễn Lân Cường nảy ra ý định viết một cuốn sách lấy tên “Phương pháp đo xương sọ và xương dưới sọ của người”. Sau 4 năm chuẩn bị tư liệu, từ năm 1994 PGS bắt tay vào viết và đến năm 1996 bản thảo lần thứ nhất hoàn thành.

Trong khoảng thời gian đó, một số sinh viên Trường Đại học Y Hà Nội xem bản thảo đã góp ý: “Anh không mô tả đầy đủ các xương thì chúng em làm sao hình dung được các điểm đo”, PGS nhớ lại. Thấy hợp lý, năm 1995 ông bắt tay vào viết bản thảo lần thứ hai và đặt tên “Nghiên cứu di cốt người trong phòng thí nghiệm và trên công trường khảo cổ học”.

Sách Bộ xương người nói với chúng ta điều gì?. Ảnh: NXB Khoa học Xã hội.

Mãi tới năm 2015 bản thảo này mới hoàn thành. Sở dĩ lâu như vậy là vì PGS tự tay vẽ 320 hình minh họa, lại kèm với hàng nghìn tên Latin. "Có những hình, tôi phải vẽ mất tới 4 tiếng đồng hồ", PGS hồi tưởng.

Thế nhưng ông vẫn chưa ưng vì sách thiếu hẳn phần bệnh lý người cổ và tính toán thống kê. Do đó ông tiếp tục bổ sung, hoàn thiện đến cuối năm 2020 thì hoàn thành bản thảo lần thứ ba lấy tên Bộ xương người nói với chúng ta điều gì?

Sách được Nhà xuất bản Khoa học Xã hội ấn hành vào năm 2022, gồm 18 chương, 12 trang tài liệu tham khảo bằng tiếng Việt và tiếng nước ngoài từ năm 1875 đến năm 2018; với 320 hình minh họa và 25 bảng số liệu.

Tại Giải thưởng Sách Quốc gia lần VII, sách được hội đồng giám khảo nhận xét có giá trị khoa học và thực tiễn cao; phù hợp làm tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu, sinh viên, cán bộ văn hóa ở các địa phương để xử lý di cốt người cổ được phát hiện. Đặc biệt, những hình vẽ mô tả chi tiết về cấu trúc bộ xương người có thể xem như cẩm nang cho các sinh viên trường y, đặc biệt các chuyên ngành về nghiên cứu xương người, hình thái răng, hàm, mặt.

Chia sẻ với Tri thức - ZNews, Quyền Giám đốc Nhà xuất bản Khoa học Xã hội, PGS.TS Phạm Minh Phúc cho biết đội ngũ biên tập viên của đơn vị trong quá trình làm việc đều đánh giá PGS Nguyễn Lân Cường là nhà nghiên cứu cẩn thận, tỉ mẩn.

Ông cũng là trường hợp gần như "độc nhất vô nhị" tại Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam: một nhà cổ nhân học vốn có gốc là dân sinh học. Theo TS Phạm Minh Phúc, những nhà nghiên cứu như PGS Nguyễn Lân Cường giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong bối cảnh khoa học cần nghiên cứu liên ngành như hiện nay, nhất là với một ngành như nhân cổ học.

Hay tin cuốn sách lọt vào chung khảo và được đề xuất trao giải, cả tác giả và nhà xuất bản đều rất vui mừng. "Thật lòng mà nói, một công trình đồ sộ, chắt lọc gần như cả cuộc đời nghiên cứu như thế thì lúc xuất bản, số tiền nhuận bút cũng không đáng là bao. Chưa kể, đây còn là sách chuyên ngành nên khá kén độc giả".

Do đó, Giải thưởng Sách Quốc gia là sự ghi nhận có ý nghĩa đặc biệt, mà như TS Phạm Minh Phúc tâm sự, "phần nào giúp nhà xuất bản đỡ tủi thân" (cười). Ông cũng kỳ vọng giải thưởng sẽ giúp đưa những công trình học thuật giá trị cao đến gần với công chúng, để độc giả phổ thông hiểu hơn công việc của các nhà nghiên cứu.

Lễ trao Giải thưởng Sách Quốc gialần thứ VII (2024) được tổ chức vào 20h ngày 29/11/2024 tại Nhà hát Lớn (Hà Nội), truyền hình trực tiếp trên VTV1 và Tri Thức - Znews. Đơn vị tài trợ: Vingroup, Vietcombank, Vietinbank, BIDV, Agribank, Tổng công ty Giấy Việt Nam.

Theo quy định đang xây dựng, khi ký hợp đồng cung ứng dịch vụ với khách hàng, các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, trung gian thanh toán sẽ phải ghi rõ trách nhiệm của mình khi xảy ra rủi ro, sự cố.

Cụ thể, đó là các trách nhiệm tiếp nhận thông tin từ khách hàng, thời gian xử lý, phương án xử lý khi phát sinh sự cố trong hoạt động thanh toán.

Thời gian qua, liên tiếp một số sự cố liên quan đến tài khoản ngân hàng của người dân đã được báo chí phản ánh, cá biệt có trường hợp khách hàng bị mất tới 500 triệu đồng chỉ sau một đêm. Trong đa số trường hợp, khách hàng cho biết tài khoản tự dưng bị trừ tiền dù thẻ vẫn trong ví hoặc không sử dụng đến. Về phía mình, ngân hàng đưa ra nhiều khả năng như người dùng đã vô tình để lộ mật khẩu đăng nhập tài khoản ngân hàng cho các trang web lừa đảo...

Theo quy định đang xây dựng, khi ký hợp đồng cung ứng dịch vụ thanh toán với khách hàng, các tổ chức thanh toán, trung gian thanh toán phải nêu rõ trách nhiệm khi xảy ra sự cố.

Để hạn chế thấp nhất rủi ro, đảm bảo an ninh, an toàn, bảo mật trong hoạt động thanh toán nói chung, thanh toán thẻ, thanh toán điện tử nói riêng, cũng như đảm bảo quyền lợi cho khách hàng và ngân hàng, mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã giao Ngân hàng Nhà nước chủ trì, phối hợp các cơ quan liên quan nghiên cứu quy định về việc các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán như ngân hàng hoặc các tổ chức trung gian thanh toán phải ghi rõ trách nhiệm của mình trong hợp đồng cung ứng dịch vụ thanh toán ký kết với khách hàng. Hạn chót để ban hành quy định này là trước ngày 15/10.

Ngân hàng Nhà nước cũng có trách nhiệm xây dựng, đề xuất các biện pháp khuyến khích, yêu cầu ngân hàng đầu tư hạ tầng công nghệ, nâng cao chất lượng dịch vụ, đảm bảo an toàn, an ninh các dịch vụ thanh toán; đồng thời hướng dẫn cụ thể người dân cách sử dụng dịch vụ thanh toán một cách an toàn, hạn chế rủi ro và phòng tránh tội phạm, công văn của Văn phòng Chính phủ gửi Ngân hàng Nhà nước và Bộ Công an ngày 7/9 nêu rõ.

Trong khi đó, trách nhiệm của Bộ Công an là xử lý nghiêm, kịp thời những vi phạm trong hoạt động thanh toán, ảnh hưởng đến an ninh, an toàn của hệ thống thanh toán quốc gia và uy tín của hệ thống ngân hàng.

Tại Hội nghị trực tuyến chuyên đề "Đảm bảo an ninh, an toàn trong thanh toán điện tử và thanh toán thẻ" do Ngân hàng Nhà nước tổ chức ngày 8/9, các chuyên gia đã cảnh báo, hệ thống tài chính ngân hàng, trong đó xương sống là hệ thống thanh toán, đều là những hệ thống trọng yếu, nhạy cảm của nền kinh tế. Vì thế, đó cũng đã và đang là đích ngắm hàng đầu của tội phạm công nghệ cao, cả trên thế giới lẫn tại Việt Nam.

"Qua theo dõi, giám sát hoạt động thanh toán điện tử và thanh toán thẻ trong thời gian vừa qua, Ngân hàng Nhà nước đã nhận thấy các sự cố rủi ro và gian lận với phương thức và thủ đoạn mới xuất hiện tại Việt Nam. Nếu như trước đây, các vụ việc gian lận phát sinh chủ yếu đối với thẻ quốc tế và đối tượng tội phạm người nước ngoài thì hiện nay các vụ việc gian lận đã chuyển hướng sang cả đối với thẻ nội địa và hệ thống ATM/POS tại Việt Nam", đại diện Ngân hàng Nhà nước đánh giá.

Tuy vậy, theo cơ quan này thì "tỷ lệ sự cố và vụ việc gian lận xảy ra tại Việt Nam thời gian qua vẫn ít, chỉ là hy hữu".

Chia sẻ tại Hội nghị này, đại diện Cục An toàn thông tin (Bộ TT&TT) cho biết, Cục đang khẩn trương tổ chức triển khai các nhiệm vụ được giao nhằm tăng cường bảo đảm an toàn thông tin cho Việt Nam nói chung và ngành tài chính, ngân hàng nói riêng, trong đó có việc khẩn trương xây dựng và hoàn thiện hành lang pháp lý cho hoạt động an toàn thông tin tại Việt Nam. Cục cũng khuyến cáo các đơn vị ngoài việc tự xây dựng các hệ thống đảm bảo an toàn thông tin thì cũng rất cần sự chung tay, góp sức, chia sẻ, hợp tác lẫn nhau giữa các đơn vị và tổ chức.

T.C

Trong số 50 hệ điều hành dành cho thiết bị di động và máy tính để bàn có những lỗ hổng bảo mật nghiêm trọng nhất năm 2016, Android chiếm giữ vị trị số 1 với 523 sự cố như vậy. Trong khi đó, iOS xếp ở vị trí 15 với 161 sự cố.

Kết quả trên hoàn toàn đảo ngược so với năm 2015. Vào năm đó, iOS là hệ điều hành có nhiều lỗ hổng bảo mật nghiêm trọng hơn với 387 sự cố, trong khi Android chỉ gặp 125 sự cố như vậy. Tính tổng cộng, iOS có số lượng lỗ hổng bảo mật nghiêm trọng nhiều thứ 2 năm 2015, trong khi đối thủ Android chỉ xếp vị trí 15 trong danh sách này.

Các danh sách xếp hạng nói trên dựa vào kết quả thống kê của CVE Details. Chúng đồng nghĩa, năm ngoái, các thiết bị chạy Android, bao gồm cả smartphone, dễ bị hacker tấn công hơn bất kỳ thiết bị di động dùng iOS nào khác. Những thông tin bị rò rỉ hoặc lọt vào tay hacker bao gồm danh bạ, tin nhắn văn bản, các cuộc gọi, số IMEI của máy, mật khẩu, việc truy cập vào các ứng dụng, ...

Trong danh sách 50 hệ điều hành dành cho thiết bị di động và máy tính để bàn có những lỗ hổng bảo mật nghiêm trọng nhất 2016 có cả tên watchOS của Apple. Hệ điều hành dành cho đồng hồ thông minh mang thương hiệu Quả táo xếp ở vị trí 35 với 77 sự cố bảo mật.

Tuấn Anh(theo Phonearena)