Ảnh: New York Times

Trong chuyến thăm của ông David L. Kirp – giáo sư ngành chính sách công tại ĐH California, Berkeley tới một ngôi trường ở vùng nông thôn trồng cà phê của Colombia, có 30 đứa trẻ từ 5 tới 13 tuổi đang hăng say học tập. Ở hầu hết các trường, học sinh thường ngồi theo hàng, quay mặt vào giáo viên – người nói nhiều nhất trong lớp. Nhưng những học sinh ở đây ngồi thành từng nhóm theo bàn, mỗi bàn là một lớp. Cả căn phòng rì rầm những cuộc trao đổi. Sau khi làm xong bài tập của mình, các em xem bài làm của bạn. Nếu gặp khó khăn, các em sẽ giúp đỡ nhau.

Mỗi lớp học theo mô hình này chia thành các nhóm nhỏ - thường gồm 6 em mỗi nhóm – mỗi nhóm là một độ tuổi, một lớp khác nhau - ngồi quanh một chiếc bàn lục giác. Các em có thể học và hiểu nhanh hoặc chậm tùy theo khả năng của mình với sự hỗ trợ từ những cuốn sách giáo khoa và sách hướng dẫn đặc biệt ở tất cả các môn từ tiếng Tây Ban Nha cho tới khoa học tự nhiên. Sách hướng dẫn có những vị dụ thực tế có thể áp dụng cho vùng nông thôn. Giáo viên là người hỗ trợ, đi tham quan các nhóm và giúp sinh viên đọc và thảo luận. Việc quản lý lớp học là trách nhiệm của cả giáo viên và học sinh, thường là có một chủ tịch lớp học được chính các em bầu chọn.

Theo quan sát của ông, học sinh lớp 2 đang viết truyện ngắn, còn học sinh lớp 5 thì đang kiểm tra xem màu sắc của ánh sáng có ảnh hưởng tới độ sáng của nó khi nhìn qua nước không. Giáo viên đi từ nhóm này sang nhóm kia, vỗ vai học sinh, đọc, rồi nhận xét. Ở góc phòng là những đồ vật các em mang tới, sẽ được dùng để thực hành trong các bài học. Học sinh trồng một khu vườn khá lớn. Rau và củ quả các em trồng là thực phẩm chính trong bữa ăn, thường được chuẩn bị theo công thức nấu của phụ huynh.

Trong suốt 4 thập kỷ qua, ngôi trường này và hàng ngàn ngôi trường khác giống như thế này đã áp dụng mô hình có tên là Trường học kiểu mới Escuela Nueva.

Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới vào năm 1992 về các trường học của Colombia, trẻ em nghèo, được giáo dục bằng cách thực hành thay vì học để thi, nhìn chung phát triển tốt hơn bạn cùng lứa trong các trường học truyền thống.

Một nghiên cứu của Unesco năm 2000 cho thấy, bên cạnh Cuba, Colombia đã làm tốt nhất khu vực Mỹ La-tinh trong việc giáo dục trẻ em nông thôn – nơi mà hầu hết các trường đều hoạt động theo mô hình này. Trẻ em nghèo ở các quốc gia đang phát triển thường bỏ học sau 1, 2 năm vì gia đình các em không nhìn thấy lợi ích ngay lập tức của giáo dục. Những đứa trẻ này muốn đi học hơn trẻ ở các trường bình thường.

Escuela Nueva hầu như không được biết đến ở Mỹ, mặc dù mô hình này đã giành được nhiều giải thưởng quốc tế.

Khó so sánh

Lớp học Escuela Nueva - nơi học sinh ngồi thành từng nhóm quanh chiếc bàn lục giác. Ảnh: IADB

Theo ông Felipe Barrera-Osorio – phó giáo sư giáo dục và kinh tế, Trường Giáo dục Harvard, ĐH Harvard, điều khiến cho mô hình này trở nên đặc biệt là do có rất ít mô hình sư phạm mới như Escuela Nueva được thực hiện có quy mô ở các quốc gia đang phát triển - như một bình luận mới đây trên tờ New York Times.

Đầu những năm 90, các nhà nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới đã thu thập thông tin về cả Escuela Nueva và các trường truyền thống ở Colombia để so sánh. Gần một thập kỷ sau, một đánh giá tương tự đã được tiến hành bởi một nhà nghiên cứu của ĐH Stanford. Mới đây, một luận án tiến sĩ ở ĐH George Washington đã sử dụng dữ liệu từ hệ thống giáo dục và so sánh kết quả của học sinh ở mô hình Escuela Nueva với trường học truyền thống. Tất cả 3 nghiên cứu này đều cho thấy rằng học sinh của Escuela Nueva có kết quả tốt hơn so với học sinh ở trường truyền thống. Tuy nhiên, cả 3 nghiên cứu này đều so sánh các trường và học sinh Escuela Nueva với trường học và học sinh truyền thống – hai đối tượng mà bản thân chúng đã khác nhau rất nhiều – ông Osorio đánh giá.

Trước tiên, rất khó để khẳng định những điểm mới của mô hình này là nguyên nhân mang lại những kết quả tích cực kia. Nguyên nhân có thể là ở triết lý “học sinh tích cực” của mô hình Escuela Nueva. Một nguyên nhân khác có thể nằm ở những cuốn sách hướng dẫn: chúng cung cấp những hướng dẫn rõ ràng cho giáo viên, đồng thời cho phép học sinh học tập với tốc độ linh hoạt tùy khả năng của mình. Có lẽ, sự thành công là việc nhấn mạnh vào các kỹ năng như làm việc nhóm, trách nhiệm cá nhân. Có lẽ sự liên kết giữa các công ty tư nhân (Liên đoàn Cà phê quốc gia) và các cơ quan giáo dục địa phương đã mang lại kết quả này. Hoặc có lẽ sự thành công của mô hình này là nhờ tài năng phi thường của một trong những người sáng lập ra nó – bà Vicky Colbert – chủ nhân Giải thưởng Công dân toàn cầu Clinton.

Theo giáo sư Harvard, để so sánh, chúng ta hãy lấy trường hợp của các trường Charter ở Mỹ ra để thảo luận. Có 3 đặc điểm làm cho mô hình Charter school trở nên thú vị. Đầu tiên, nó là một phương pháp mới và khác biệt để phá vỡ mô hình thường thấy trong giáo dục công. Thứ hai, những cải cách khả thi từ mô hình này dựa trên cơ sở lý thuyết về sự cạnh tranh. Thứ ba, mô hình nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ. Trong trường hợp của Charter, nhóm so sánh rất đáng tin cậy bởi vì một số khu vực sử dụng cách quay xổ số để chọn học sinh học chương trình Charter. Những em không được chọn vào chương trình Charter sẽ học ở các trường công bình thường. Vì thế, 2 nhóm này có các đặc điểm chung – cơ sở để so sánh khách quan sau khi các em kết thúc chương trình Charter.

Escuela Nueva – cũng giống như Charter – là một mô hình mà về cơ bản có thể thay đổi hoạt động của các trường công. Như vậy, Escuela Nueva có thể thay đổi hệ thống từ bên trong. Nó phá vỡ mối quan hệ giáo viên – học sinh dựa trên quyền hạn và đặt học sinh là trung tâm của học tập, giúp các em trở nên năng động. Tuy nhiên, không giống như các trường Charter chọn học sinh bằng quay xổ số, học sinh của Escuela Nueva khó so sánh công bằng với trường truyền thống, bởi vì hai nhóm này khác biệt nhau. Có lẽ việc thiếu cơ sở là hệ quả của việc mô hình này ra đời từ tận những năm 70 – thời kỳ mà các chính sách dựa trên bằng chứng không phải là phổ biến.

Cần thay đổi để đáp ứng nhu cầu mới

Học sinh Escuela Nueva học tập qua thực hành

Các thành phố ở Colombia đang xem xét mô hình này như một con đường để phá vỡ mô hình trường công truyền thống. Tương tự, các quốc gia khác như Việt Nam cũng đang bắt đầu thực hiện mô hình này. Việc mô hình ngày càng lan rộng cho thấy cả những thách thức và cơ hội ở phía trước.

Một mặt cần thay đổi thành phần gồm nhiều độ tuổi trong mỗi lớp học, cần thay đổi để những hướng dẫn phù hợp với môi trường thành thị và thích hợp từ cấp mẫu giáo tới lớp 11.

Học sinh thành thị có mục tiêu và thái độ rất khác so với học sinh nông thôn. Tuy nhiên, trong mô hình Escuela Activa mới được thực hiện ở thành thị, cũng có một số dấu hiệu tích cực.

Mặt khác, việc mô hình ngày càng lan rộng cũng là cơ hội tốt để so sánh với mô hình truyền thống.

Phó giáo sư Osorio tin rằng Escuela Nueva có tiềm năng để thay đổi về cơ bản nền giáo dục ở các quốc gia phát triển. Tuy nhiên, ông cũng rất tin tưởng rằng chúng ta cần nhiều cơ sở hơn không chỉ để hướng dẫn việc dạy và học trong bối cảnh mô hình đang phát triển và mở rộng, mà còn để thuyết phục các nhà hoạch định về tính khả thi và tiềm năng của nó. Đưa ra chính sách dựa trên cơ sở, bằng chứng là một yêu cầu mới mà Escuela Neuva không thể thoát khỏi thực tại này.

• Nguyễn Thảo(dịch)

Xem thêm:

Nhiều đổi mới

Sáng ngày 26/4, tại TPHCM, Bộ LĐ-TB&XH đã tổ chức Hội nghị lấy ý kiến góp ý dự thảo các nghị định hướng dẫn thực hiện Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng năm 2020.

Hội nghị có sự tham gia của ông Nguyễn Bá Hoan - Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH, cùng với các đại diện lãnh đạo các Sở LĐ-TB&XH các tỉnh phía Nam.

Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Nguyễn Bá Hoan cho biết, ngày 9/12/2020, tại Phiên họp thứ 51, Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa 14 đã thông qua Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng (sửa đổi), có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2021.

Theo Thứ trưởng, Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng (sửa đổi) đã đáp ứng được những yêu cầu và nguyên tắc như: Pháp lệnh đã bổ sung các nguyên tắc thực hiện chính sách, chế độ ưu đãi người có công với cách mạng theo tinh thần Chỉ thị số 14-CT/TW ngày 19/7/2017 của Ban Bí thư về tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác người có công với cách mạng.

Cụ thể: Chăm lo sức khỏe, đời sống vật chất, tinh thần của người có công với cách mạng và thân nhân của người có công với cách mạng; chế độ ưu đãi người có công với cách mạng và thân nhân được xác định và điều chỉnh phù hợp trong từng thời kỳ, đảm bảo mức sống của người có công với cách mạng bằng hoặc cao hơn mức trung bình của cộng đồng dân cư nơi cư trú.

Về phạm vi điều chỉnh, Pháp lệnh năm 2020 mở rộng việc thực hiện chính sách ưu đãi đối với người nước ngoài có công với cách mạng và giao chính phủ quy định cụ thể.

Pháp lệnh cũng mở rộng đối tượng người bị địch bắt, tù đày do trực tiếp hoạt động cách mạng trực tiếp chiến đấu bảo vệ tổ quốc, làm nghĩa vụ quốc tế sau năm 1975; mở rộng đối tượng người hoạt động kháng chiến giải phóng dân tộc và bảo vệ tổ quốc; người được Nhà nước khen tặng Huân chương Chiến thắng, Huy chương Chiến thắng.

Bổ sung đối tượng hưởng ưu đãi về chính sách bảo hiểm y tế đối với vợ hoặc chồng liệt sĩ lấy chồng hoặc vợ khác mà nuôi con liệt sĩ đến tuổi trưởng thành hoặc chăm sóc cha đẻ, mẹ đẻ liệt sĩ khi còn sống hoặc vì hoạt động cách mạng mà không còn điều kiện chăm sóc cha đẻ, mẹ đẻ liệt sĩ khi còn sống.

Đối với thời kỳ đất nước còn chiến tranh và chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, Pháp lệnh kế thừa các văn bản pháp luật từ trước đến nay và đảm bảo tính khả thi trong thực hiện chính sách hiện tại và giao Chính phủ quy định việc giải quyết những trường hợp còn tồn đọng (giải quyết đúng đối tượng; công khai, minh bạch về thủ tục giải quyết...

Bàn luận thêm về trường hợp công nhận liệt sĩ?

Trong buổi làm việc, nhiều ý kiến được nêu ra nhằm hoàn thiện xây dựng 2 dự thảo nghị định, cụ thể: Nghị định quy định chi tiết Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng và Nghị định quy định mức hưởng trợ cấp, phụ cấp và các chế độ ưu đãi người có công với cách mạng.

Nêu ý kiến tại Hội nghị, bà Trương Thị Anh Đào, Trưởng phòng Người có công Sở LĐ-TB&XH TPHCM, cho biết: "Điều kiện, tiêu chuẩn xác nhận liệt sĩ phải là người hy sinh trong lúc chiến đấu và phục vụ chiến đấu. Tuy nhiên, trên địa bàn TPHCM thời gian qua có trường hợp người từng tham gia cách mạng trong vùng chiến sự bị sốt rét không có thuốc điều trị bị tử vong, vậy trường hợp này có được công nhận liệt sĩ không?".

Trường hợp một đối tượng ở huyện Cần Giờ, làm nghề may quần áo cho bộ đội trên đường đi chẳng may rơi vào phục kích và hy sinh, vậy trường hợp này có được công nhận liệt sĩ không?

Cũng theo bà Trương Anh Đào, đối với căn cứ xác nhận thương binh, căn cứ vào vết thương thực thể rất khó xác định được vết thương này. Khi xác nhận vết thương thực thể thì xác định như thế nào và hướng dẫn để xác nhận? nếu hiểu theo hướng dẫn thì có giải quyết hay không? cần phải rõ ràng trong nội dung này để có cơ sở cụ thể giải quyết khi địa phương trực tiếp tiếp nhận hồ sơ?

Đối với chế độ điều dưỡng tập trung và điều dưỡng tại nhà, có những người có công già yếu không thể đi điều dưỡng tập trung được. Vì vậy, chế độ cho đối tượng điều dưỡng tại nhà phải bằng với điều dưỡng tập trung. 

Liên quan về thời điểm hưởng trợ cấp tuất, ông Đặng Ngọc Tảo, Phó Giám đốc Sở LĐ-TB&XH tỉnh Long An, đề nghị bổ sung đối với những đối tượng chưa đủ tuổi theo khoản 2 Điều 169 của Bộ Luật lao động thì chờ khi đủ tuổi được hưởng (giống như mục d khoản 2 Điều 32 Nghị định 31).

Đối với việc giấy ủy quyền nhận trợ cấp ưu đãi, ông Tảo cho rằng, không nên quy định thời hạn ủy quyền, vì pháp luật không quy định thời hạn ủy quyền. Đa số người có công đều già yếu, đi lại khó khăn, thậm chí mất năng lực hành vi nên không thể ký giấy ủy quyền.

Vì vậy, ông Tảo kiến nghị cần thay thế giấy ủy quyền bằng giấy cam kết có xác nhận của UBND cấp xã.

"Chi phí phục vụ chi trả đến người thụ hưởng tối đa 50% chi phí quản lý toàn ngành. Tỷ lệ này quá cao, vì công việc quản lý của toàn ngành bao gồm 16 đầu công việc, việc chi trả chỉ là một công việc trong các đầu công việc đó mà hưởng 50% là quá cao. Đề nghị giảm xuống 30% chi phí quản lý toàn ngành", ông Tảo nói.

Pháp lệnh sửa đổi năm 2020 bao gồm 7 chương và 58 Điều. So với Pháp lệnh hiện hành, Pháp lệnh năm 2020 đã bổ sung 02 Chương, 10 Điều và sửa đổi 41 Điều. Với mỗi diện đối tượng người có công với cách mạng, Pháp lệnh năm 2020 đã kết cấu các Điều theo trật tự, như: Điều kiện, tiêu chuẩn; chế độ ưu đãi đối với người có công; chế độ ưu đãi đối với thân nhân người có công với cách mạng. Đặc biệt, lần đầu tiên Pháp lệnh sửa đổi đã đặt tên cho tất cả các Điều.

Không dự trù được lượng truy cập

- Chiều qua sau khi Bộ công bố dữ liệu điểm thi lên mạng, nhiều trang đã không thể truy cập được. Nguyên nhân vì sao?

Hệ thống server đặt cơ sở dữ liệu của bộ đáp ứng khoảng 60.000 lượt truy cập vì vậy không thể đáp ứng được lượng truy cập lớn. Những ngày qua kỹ thuật viên của bộ, chuyên gia công nghệ thông tin đã đưa ra giải pháp cắt nhỏ gói dữ liệu giao cho các khu vực để hạn chế tối đa việc nghẽn mạng. Vì vậy ngoài sever tại bộ thì bộ đã phân tán cơ sở dữ liệu cho 8 trường ĐH có cơ sở hạ tầng tốt để cho thí sinh tra cứu. Tuy nhiên ngay lúc khởi động hệ thống, các thí sinh háo hức, khắp nơi cùng truy cập cùng lúc tạo sung đột rất lớn nên gây quá tải. Sau đó kỹ thuật reset lại thì hệ thống lại chạy bình thường. Bộ không dự trù trước vì số lượng truy cập không biết được. Sau đó hai tiếng tất cả đều truy cập tốt, cả hệ thống của trường và của bộ, không gây trở ngại lớn cho thí sinh trong quá trình xem điểm.

- Tại sao lại chỉ phục vụ 60.000 lượt truy cập trong khi đó có hơn một triệu thí sinh dự thi?

Bộ chuẩn bị cho hệ thống quá lớn mà sử dụng trong vài tiếng đồng hồ, vì sau đó lượng truy cập giảm rất nhanh, thì không cần thiết. Bộ phải đi thuê cơ sở hạ tầng, Bộ không thể mỗi năm tuyển sinh một lần mà trang bị tất cả các server ấy để truy cập trong thời gian ngắn. Điều này rất lãng phí.

- Tại sao Bộ không để cho các trường tổ chức cụm thi công bố điểm?

Kỳ thi năm nay khác với mọi năm, năm trước thí sinh đăng ký thi vào trường và trường nào công bố điểm của thí sinh trường đấy. Năm nay không phải thí sinh của trường nên Bộ muốn tập hợp lại để công bố cùng lúc.

- Sáng qua Bộ mới công bố thí sinh có thể xem điểm ở 8 trang khác (ngoài trang của Bộ). Tại sao Bộ không tính toán đến việc cắt nhỏ dữ liệu ngay từ đầu?

Cơ sở dữ liệu không phải có ngay, mà mới có trong ngày 22-7. Vì sau khi tập hợp dữ liệu điểm thi của các đơn vị Bộ phải xử lý, rà soát. Sau khi làm xong cơ sở, dữ liệu lại gửi về các cơ sở để kiểm tra một lần nữa xem có sai lệch gì không. Những việc làm này cần nhiều thời gian vì cùng lúc xử lý một triệu thí sinh. Ngày 21-7, sau khi có cơ sở dữ liệu, bộ đã tính tới với một cơ sở dữ liệu khổng lồ như vậy, nếu chỉ có một đường truyền duy nhất thì sẽ không thể truyền tải nổi cho hàng triệu thí sinh truy cập vào hệ thống. Chúng tôi đã tính toán phân tán nhỏ ra, chia tải cơ sở dữ liệu cho 8 trường ĐH có cơ sở hạ tầng tốt để cho thí sinh tra cứu. Bộ cắt nhỏ cơ sở dữ liệu từ 1 triệu thí sinh của cả nước, chia thành các gói. Ví dụ 13 tỉnh đồng bằng sông Cửu Long chuyển hết cho ĐH Cần thơ. TP.HCM và Đông Nam bộ chuyển cho hai trường tại TP.HCM, nên tải sẽ nhẹ đi.

- Bộ sẽ rút kinh nghiệm thế nào về việc công bố điểm thi cho thí sinh trong kỳ thi năm tới?

Việc công bố điểm thi thế nào không bị nghẽn mạng, giúp thí sinh tra cứu thuận lợi nhất kết quả là một trong vấn đề ban chỉ đạo tuyển sinh nghiên cứu rất kỹ, không phải từ bây giờ mà khi làm phương án tuyển sinh đã tính toán Năm nay chọn 8 server của các trường cùng với server của Bộ ban đầu có thể chưa đủ sức tải thì năm sau sẽ mở rộng hơn để truy cập được tốt. Tuy nhiên tất cả các cụm thi công bố thì rất khó vì cơ sở hạ tầng ở nhiều địa phương chưa được tốt lắm. Năm sau Bộ sẽ nhân rộng thêm các trường được giao nhiệm vụ cung cấp điểm thi.

Thuận lợi cho các trường trong tuyển sinh

- Xin Thứ trưởng cho biết tỉ lệ đỗ tốt nghiệp năm nay thế nào?

Hiện nay Cục Khảo thí và kiểm định chất lượng giáo dục đang làm công tác thống kê điểm tất cả các cụm thi, kết quả chính thức sẽ được công bố chính thức trong vài ngày tới. Trên cơ sở ấy chúng ta sẽ biết bao nhiêu học sinh tốt nghiệp, điểm như nào, tỉ lệ bao nhiêu phần trăm thí sinh đạt điểm, chất lượng kỳ thi, phổ điểm, kết quả thí sinh thi cụm thi do ĐH chủ trì, kết quả thí sinh do địa phương chủ trì… Có thể phán đoán được rằng, với đề thi như năm nay, kết quả thí sinh sẽ tốt hơn so với kỳ thi ĐH năm ngoái, còn điểm thi phổ thông có thể sẽ giảm đi so với năm ngoái. Vì điểm thi năm nay cấu trúc 40% kiến thức nâng cao, các em khá và giỏi mới làm được, các em trung bình không làm được nên thấp hơn.

- Việc tuyển sinh năm nay các trường có gặp khó gì không, thưa ông?

Với kết quả thi năm nay và đánh giá sơ bộ các trường cho thấy kết quả thi ĐH tốt hơn, điểm phân bố ở khu vực trung bình 5-6 điểm chiếm đa số. Với phổ điểm như vậy các trường ở top giữa sẽ tuyển sinh dễ dàng. Các trường top cao, số thí sinh đạt điểm 9-10 ít hơn nhưng năm nay thí sinh sẽ đăng ký sau nên thí sinh đạt ngưỡng yêu cầu vào trường top cao cũng sẽ nộp được. Do vậy, nguồn tuyển các trường top cao không thiếu. Nói tóm lại kết quả thi năm nay sẽ rất thuận lợi cho các trường ĐH trong tuyển sinh.

(Theo Huy Hà/ Pháp Luật TP.HCM)

Xem thêm: