'Vẽ bậy' trên phố

Là kiến trúc sư,ẽbậytrênphốđt argentina tôi phải thừa nhận, trong số những "tác phẩm" đó, thỉnh thoảng vẫn có những hình vẽ ấn tượng, đầy tính nghệ thuật, ít nhiều mang lại sự sinh động cho thành phố. Nhưng phần chủ yếu còn lại là vẽ bậy, bôi bẩn. Năm ngoái, một đoàn tàu thuộc tuyến Metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) tại khu vực depot Long Bình, TP. Thủ Đức, bị phát hiện vẽ bậy không chỉ một lần. Hành vi phá hoại tài sản công này gây ra thiệt hại lớn cho phía nhà đầu tư, đặc biệt khi tuyến đường sắt sắp được đưa vào vận hành.

Graffiti, một biểu hiện thị giác, luôn là đề tài gây tranh cãi giữa hai phe ủng hộ và phản đối. Từ "graffiti" xuất phát từ tiếng Italy - "graffiato", nghĩa là "hình vẽ trên tường" hay "vết rạch", đã tồn tại từ thời kỳ tiền sử với những bức tranh trên vách hang động, thường được khắc bằng một vật nhọn, đôi khi cũng sử dụng phấn hoặc than đá. Đến thời Phục hưng, các nghệ sĩ đã chạm khắc hoặc sơn tên mình lên các công trình hoặc tác phẩm.

Thể loại graffiti thường thấy ngày nay phát triển từ thập niên 1960 và 1970 ở New York, Mỹ, từ đó lan rộng trên toàn thế giới.

Graffiti, cùng với emceeing (đọc rap), DJing và b-boying (nhảy breakdance), được coi là những yếu tố của văn hóa hip hop, để thể hiện và biểu đạt cá nhân. Nhưng graffiti, khác với các loại hình hip hop khác, dễ bị hiểu lầm và ác cảm vì chúng thường được thực hiện trái phép. Mặt khác, và có lẽ quan trọng hơn, là phần nhiều tác phẩm graffiti thiếu tính thẩm mỹ, gần với sự phá hoại hơn là sáng tạo nghệ thuật. Nghệ sĩ graffiti do đó chưa được đón nhận như các rapper, DJ và vũ công.

Tôi luôn tự hỏi liệu có thể làm gì, khi ranh giới giữa nghệ thuật đô thị và phá hoại hiện nay hết sức mơ hồ. Và làm cách nào để giải quyết vấn đề này, nếu việc xử phạt và ngăn chặn không hiệu quả?

Đưa ra mức phạt thật cao, lắp camera theo dõi để bắt quả tang, hoặc tìm cách tẩy rửa các "tác phẩm" trên sẽ vô tình lặp đi lặp lại chu kỳ "vẽ bậy - tẩy rửa", rất tốn kém và vô ích. Bản thân graffiti bao hàm trong nó tinh thần "kháng cự" nhằm thể hiện bản thân nơi công cộng.

Sự thành công của các chương trình như Rap Việt, King of Rap trong những năm gần đây phản ánh sự lên ngôi của văn hóa hip hop, đặc biệt là trong bối cảnh dân số trẻ tăng mạnh thời kỳ cơ cấu dân số vàng ở Việt Nam. Tuy nhiên, cơ sở hạ tầng đô thị hiện tại thiếu không gian phù hợp để phục vụ nhóm trẻ này.

Tại các công viên chính của TP HCM, tôi thấy có nhiều khu vui chơi cho trẻ em và không gian tập thể dục cho người cao tuổi, nhưng hiếm có không gian dành riêng cho giới trẻ. Để giải quyết vấn đề này, cần tăng cường thiết kế các khu vực công cộng phù hợp, bao gồm cả không gian cho hip hop, lướt ván, rap và graffiti, giúp thanh thiếu niên có nơi để thể hiện sự sáng tạo một cách tích cực, đồng thời giảm vẽ bậy trái phép.