Thầy giáo chuyên dạy thanh nhạc cho người cao tuổi cũng cho biết, những năm gần đây nhu cầu người cao tuổi tìm đến các bộ môn nghệ thuật có phổ biến hơn. “Độ tuổi mà tôi thường dạy là khoảng 60-70 tuổi, những người đã về hưu và có thời gian dành cho bộ môn này. Họ là những người yêu ca hát nhưng ngày trẻ phải tạm gác lại giấc mơ vì công việc, con cái, điều kiện kinh tế.

Đến khi có tuổi, họ mới có thời gian tham gia lớp học để thoả niềm đam mê. Ngoài ra, khi đến lớp, họ có bạn bè cùng trang lứa để giao lưu, mở rộng mối quan hệ, giúp cuộc sống phong phú, màu sắc hơn. Thêm nữa, khi học bộ môn thanh nhạc, sức khoẻ của người học cũng sẽ tốt lên vì được luyện tập cách lấy hơi, phải vận dụng trí nhớ để nhớ bài… Đó cũng là những cách để khắc phục các vấn đề về sức khoẻ ở người cao tuổi”.

Người phụ nữ U70 phủ hoa cho con đường ngập rác và cỏ dại

Sinh sống và làm việc tại UAE, đập vào mắt tôi mỗi ngày là những công trường xây dựng sôi động. UAE, với bờ biển dài, những cảng biển tất bật hối hả, những đảo nhân tạo mang tính biểu tượng, những công trình lớn ven biển... là minh chứng cho khả năng khai thác và tận dụng vật liệu trầm lắng biển.

Dubai Khor (còn gọi là Dubai Creek) là một điển hình về việc sử dụng thành công bùn cát nạo vét để san lấp cho các công trình xây dựng. Nó là một cửa biển "tự nhiên" (ở vùng sa mạc không có sông), chia Dubai thành hai thành phố chính: Bur Dubai và Deira. Đến năm 1961, Dubai Creek bắt đầu được nạo vét mở rộng để trở thành một thương cảng lớn. Theo thời gian, Dubai Creek được nối với Vịnh Ảrập và Business Bay (một khu vực ở trung tâm Dubai, bao gồm tòa nhà cao nhất thế giới Burj Khalifa) bởi kênh đào nhân tạo Dubai Water Canal. Lòng kênh được nạo vét với độ sâu 4-6m, bề rộng có nơi lên đến 120 m. Bùn cát nạo vét được sử dụng để đắp phía sau hệ thống tường chắn cao xây dựng hai bên bờ.

Môt ví dụ khác trong việc dùng vật liệu nạo vét để làm đường giao thông là dự án nạo vét luồng hàng hải tại Đảo Mubarraz nằm ở Vịnh Ảrập, cách thủ đô Abu Dhabi (UAE) khoảng 100 km về phía tây bắc. Từ năm 1983 đến 1985, một kênh hàng hải nhân tạo với tổng chiều dài 31 km, rộng 125 m và sâu 6-7m đã được nạo vét. 10 triệu m3 vật liệu trầm tích cacbonat được sử dụng để đắp cao xây dựng một con đường dài 17 km, rộng 150 m, cao hơn 3,3 m so với mực nước biển trung bình (msl). Con đường này nối các khu vực sản xuất dầu và hòn đảo chính cũng như để bảo vệ các đường ống dẫn dầu và dây cáp.

Những ví dụ tiếp theo là các đảo nhân tạo UAE, tiêu biểu là Đảo Cây Cọ (Palm Islands) ở Dubai và Đảo Yas ở Abu Dhabi. Các đảo nhân tạo này được hình thành dựa trên nguồn vật liệu chính là bùn cát trầm tích hút lên trực tiếp từ biển và phun như cầu vồng cho đến cao độ thiết kế.

Tôi đã làm thực nghiệm và nghiên cứu khá nhiều loại vật liệu. Rất nhiều trong số đó là bùn cát được lấy từ môi trường biển cũng như các đảo nhân tạo. Vật liệu nạo vét từng nơi sẽ có thành phần hạt khác nhau và các tính chất khác nhau. Bùn cát nạo vét biển, thoạt tưởng không có khả năng chịu tải vì trạng thái lỏng lẽo do dư thừa nước. Nhưng qua quá trình xử lý, nó sẽ có độ bền và khả năng chịu tải tương đương các vật liệu xây dựng truyền thống. Trong một nghiên cứu của tôi, "cát vôi" (calcareous sand) với hàm lượng rất cao của can-xi trong các mảnh vỏ sò nhỏ có khả năng chịu tải trọng động (ví dụ động đất) tốt hơn cát thạch anh (silica sand) có cùng độ đầm chặt tương đối (relative density).

Về nguyên tắc, nước cần phải được thoát ra khỏi bùn cát nạo vét. Đây cũng là chìa khoá để làm tăng giá trị của bùn cát nạo vét, tăng hiệu quả vận chuyển, và giảm tác động môi trường. Cách xử lý đơn giản và chi phí thấp nhất là để vật liệu nạo vét bùn cát biển thoát nước một cách tự nhiên nhờ trọng lượng bản thân hoặc/ và dưới một áp lực của trọng lượng phụ thêm nào đó (cố kết). Nói nôm na, nó giống như việc chúng ta để nước thoát ra khỏi bao bột gạo mới xay. Nước thoát ra càng nhiều thì bùn cát càng chặt và dễ sử dụng.

Bùn cát nạo vét cần được chứa ở bãi tập kết vật liệu có diện tích lớn, còn gọi là các hồ trầm tích (sediment basin hay sediment lagoon). Các bãi tập kết này được thiết kế hệ thống thoát nước đặc biệt, với độ dốc giật cấp, có "đáy rỗng" được gọi là "porous baffles" trong tiếng Anh, tạo bởi vải địa kỹ thuật, ống đục lỗ, và cấp phối, giúp nước thoát ra nhưng vật liệu thì được giữ lại; có các rãnh bên, để tăng nhanh quá trình thoát nước, và được thiết kế để thu nước tràn (bên trên vật liệu đã trầm lắng).

Các biện pháp thoát nước bị động nêu trên có ưu điểm là chi phí thấp. Đối với một số loại bùn cát có tỷ lệ hạt mịn cao (độ thấm thấp) thì quá trình thoát nước chậm hơn. Và các biện pháp thoát nước nhanh khác (thoát nước chủ động) cần được áp dụng, ví dụ như phương pháp lọc bằng các ống vải địa kỹ thuật (geotextile tubes), ép nước trên băng tải (belt press), phương pháp ly tâm, hoặc phương pháp rung. Theo quan sát và các kết quả thí nghiệm của tôi thì bùn cát biển có khả năng thoát nước nhanh hơn suy nghĩ thông thường của mọi người.

Bùn cát sau khi được nạo vét thì tối ưu nhất là được chuyên chở trên các siêu sà lan. Tải trọng sà lan càng lớn thì càng có lợi về chi phí và tiết kiệm thời gian. Trong quá tình này một phần lớn nước biển có thể được thoát ra khỏi bùn cát một cách tự nhiên. Một số tàu/ sà lan nạo vét tải trọng lớn còn có trang bị sẵn các thiết bị dewatering system giúp tăng nhanh quá trình thoát nước. Đây cũng là một lợi điểm vì chuyên chở đường thuỷ sẽ tiết kiệm chi phi phí và ít giảm phát thải CO2 hơn đường bộ. Vấn đề này sẽ đơn giản hơn nếu vật liệu nạo vét được sử dụng ngay cho công trình lân cận.

Để tăng khả năng chịu tải và giảm lún, bùn cát nạo vét còn có thể trộn với các cốt liệu khác, hoặc đầm nén, hoặc trộn thêm một tỷ lệ nhỏ chất kết đính, hoặc kết hợp hợp lý các biện pháp nêu trên. Theo kinh nghiêm của tôi, thì với từ 5% đến 10% thể tích xi-măng được trộn vào ở độ ẩm thích hợp kết hợp nỗ lực đầm nén đủ, vật liệu có thể đạt cường độ tương đương vữa xây truyền thống.

Vật liệu trầm lắng biển là vật liệu tự nhiên và vì thế nhìn chung thân thiện với môi trường vì vật liệu này đã tồn tại rất lâu trong tự nhiên và đã không ảnh hưởng đến các loài sinh vật biển. Ứng dụng của bùn cát nạo vét biển khá đa dạng, từ đắp đê chắn sóng, xây đảo nhân tạo, lấn biển, bảo vệ các đường ống dưới biển, tạo môi trường sống rừng ngập mặn để kiểm soát xói mòn bờ biển, san lấp bãi rác, san lấp sau tường chắn, đê đập, san lấp nền công trình... 3,8 triệu m3 bùn cát nạo vét tại cảng Quy Nhơn hoàn toàn có thể được sử dụng vào những mục đích trên.

Sử dụng vật liệu lắng bùn biển, mở rộng ra là nguồn tài nguyên địa phương sẵn có, hoặc rộng hơn nữa là vật liệu tái chế, sẽ giảm thiểu chi phí vận chuyển, giảm tác động môi trường, đồng thời giảm thiểu sự phụ thuộc vào nguồn tài nguyên tự nhiên quý hiếm khác.

Với tôi, khái niệm về "rác" hoặc "phế thải" đã thay đổi. Mọi thứ đều hữu dụng. Bằng cách xây dựng các quy trình xử lý hiệu quả, các biện pháp quản lý chất lượng và kỹ thuật ứng dụng, chúng ta sẽ nâng cao giá trị của các loại vật liệu này.

Đối với Việt Nam, việc tận dụng tiềm năng của vật liệu lắng bùn biển sẽ giúp giải quyết vấn đề thiếu hụt vật liệu san lấp, đóng góp vào sự phát triển hạ tầng và kinh tế của quốc gia.

Bùi Mẫn

Nằm trong khu vực Thang Hen, với hệ thống 36 hồ liên thông nhau. Với những vùng cỏ mượt mênh mông bên hồ nước xanh và các hang sâu không đáy phủ rêu xanh lởm chởm nhũ đá. Xung quanh là lúa non và ngô đồng, một ngọn núi có lỗ thủng với đường kính khoảng 50m khiến du khách vô cùng thích thú. Người dân nơi đây ví nó như con Mắt thần nhìn thấu mọi việc, dõi theo đời sống sinh hoạt của bà con vùng núi Cao Bằng.

Nếu đi xe ô tô 12 chỗ trở lên, du khách sẽ không có chỗ quay đầu xe để đi ra. Nhưng nếu để xe phía ngoài và đi bộ một đoạn đường chỉ tầm 15 phút, du khách sẽ cảm nhận được khung cảnh thiên nhiên thơ thật là thơ, trong lành như sương và mát mượt như tơ vậy. Sẽ chẳng cảm thấy uống phí và mệt mỏi với 15p đi bộ để có thể tới được núi Mắt thần huyền bí, bao la, hùng vĩ.

Mùi lúa non thơm phảng phất, những rạch nước chảy róc rách, những bông hoa của cây dong riềng đỏ chót như điểm tô cho một màu xanh mướt của khung cảnh thiên nhiên nơi đây. Đắm chìm vào cảnh sắc thiên nhiên vô cùng thơ mộng, xa xa từ những dãy núi, làn sương mỏng chưa kịp tan, du khách có cảm giác như mình sắp với được vào những từ mờ ảo đó. Một cảm giác không dễ gì có được ở một nơi nào khác ngoài Cao Bằng.

Núi Thủng kiêu hãnh đứng soi mình xuống các con hồ mùa cạn, cạn dần để lộ ra những bình nguyên cỏ mượt. Để các cô gái dân tộc tày chèo bè ra giữa hồ hát lên những điệu Then đã ăn vào máu thịt.

Người dân nơi đây thường xuyên chứng kiến cảnh “ào ào”, nước sôi lên như ai đun sủi từ dưới đáy hồ. Rồi nước gào thét rủ nhau biến mất trong lòng đất, dường như chúng chui xuống đáy hồ bí ẩn. Nhưng mùa nước đến, chả biết nước từ đâu ùn về, chỉ vài tiếng là 36 hồ đầy ăm ắp. Các hồ thông với nhau như ruột thịt. Nước đi và nước đến rất ngẫu hứng. Trời không nắng để bốc hơi, cũng chả mưa để lấy nước nguồn. Nó cứ tự đi và tự đến, không tài nào lý giải nổi.

Chiều về, nắng vàng như mật ong, hồ xanh như cõi ảo mộng, bóng ngư phủ chèo thuyền gõ mái cành cạch như điểm xuyết vào bài thơ trác tuyệt Mắt của Thần Núi với Núi Thủng soi mình bên 36 hồ liên thông nhau cùng cạn cùng đầy trong “nháy mắt” kia thêm những lung linh mới.

Có thể nói, đây là địa điểm vô cùng lý tưởng để du khách có thể khám phá, tìm tòi và có thời gian tìm lại chính mình.

Tình Lê